Costa Rica, dat zich pas voor de vierde keer geplaatst had voor het WK voetbal, zou El Grupo de la Muerte (de Groep des Doods), nóóit overleven. Met tegenstanders als Engeland, Italië en Uruguay zou het WK snel afgelopen zijn. Als je er redelijk naar kijkt, tenminste. Maar bij de Latijns-Amerikaanse Ticos stroomt aardig wat van het magisch realisme, dat de literatuur van Gabriel García Márquez zo betoverend maakt, door de aderen.
Op de avond van de bekendmaking van de poule-indeling bevond ik mij met mijn ouders in de enige bar van Venecia, een klein dorpje in het noorden van Costa Rica. De kok bleek Italiaan te zijn, en hij hoorde de hele avond hoofdschuddend de beweringen van de Ticos aan dat ze Italië wel even zouden laten zien wie wie is. Costa Rica had het slechts één keer naar de tweede ronde van een eindtoernooi geschopt, in 1990 Italië. Dat beloofde natuurlijk niets dan goeds voor de wedstrijd tegen Italië. Voor rationele Europeanen als de Italiaan en onszelf klonk het vooral als aandoenlijk optimistisch.
Maar de Ticos hebben Italië achter zich gelaten (1-0) en zijn voor het eerst in de voetbalgeschiedenis in de kwartfinales terechtgekomen, na de wedstrijd tegen Griekenland afgelopen zondag (1-1 en de penalties gewonnen). Terwijl ’s ochtends iedereen nog juichte voor Holanda, omdat ze de gehate Mexicanen naar huis zouden sturen, was ik ’s avonds tijdens de feesten stiekem blij dat ik meestal voor gringa aangezien wordt en niet herkend werd als hun aankomende rivale. Tijdens de uitbundige parades op straat, waar iedereen in z’n auto stapt om vervolgens uren in een enorme file vast te staan, waren de Ticos meer dan voldaan. Voldaan, omdat Uruguay terug moest komen op de beschimping “Costa Pobre". Voldaan, omdat de hele wereld nu gedwongen werd op te zoeken waar dat landje eigenlijk ligt. En voldaan, omdat het bewees dat het loont vertrouwen te hebben. Een uitspraak die veel langs kwam op straat en tv, is dat men weliswaar nooit dacht dat dit ooit zou gebeuren, maar niettemin altijd vertrouwen heeft gehad in het team. En vertrouwen, ook al is het tegen beter weten in, is wat Costa Rica wel weer kon gebruiken.
Volgens een in 2013 gepubliceerd rapport van de UNDP (United Nations Development Program, pdf) is het vertrouwen van de Ticos in het politieke systeem sinds 1998 sterk gedaald. Nog altijd leeft 20 procent van de bevolking in armoede, terwijl de economie is gegroeid. Dat betekent dat de sociale ongelijkheid is toegenomen, in een land dat juist vanwege de sociale welvaartsstaat bekend staat als het Denemarken van Latijns-Amerika. Het vertrouwen van de Ticos beleefde volgens de universiteitskrant El Semanario echter een opleving in het eerste half jaar van 2014 met de verkiezing van presidentskandidaat Luis Guillermo Solís Rivera. De overwinningen op respectievelijk de Groep des Doods door een internationaal onbekend team, en op de historisch stevig gewortelde liberale partij (PLN) door een partij die nog nooit geregeerd had (PAC), waren beide onwaarschijnlijk en sterken het vertrouwen van de Tico.
De link tussen de president en voetbal is sterk. Hij verscheen na de overwinning op Uruguay en die op Griekenland tussen de uitgelaten menigte op de beroemde rotonde La Hispanidad in San José, en na het gelijkspel met Engeland keken we ruim tien minuten van het avondjournaal naar hoe hij en zijn familie, waaronder zijn hoogbejaarde vader in rolstoel, in de hal van de presidentiële residentie naar de wedstrijd zaten te kijken. De president droeg het nationale shirt en deelde zijn mening over de speeltechniek van het team. Vervolgens werden beider zonen geïnterviewd over de wedstrijd, schakelden we even naar de vader van de goalkeeper, en keerden we terug bij de president om hem nog de obligate vraag te stellen wat hij eigenlijk van de almaar stijgende energie- en brandstofprijzen vond. Waarna we snel terugkeerden naar interviews met de spelers, die allemaal refereerden aan het vertrouwen dat ze altijd gehad hebben en het harde werk dat ze als team verzet hadden.
Want los van het belang van vertrouwen tonen de historische resultaten van “La Sele” bovenal wat een gedegen training onder aanvoering van een goede leider kan doen. Veel Ticos kijken liever naar de Champion’s League dan nationaal voetbal, en praten met een aan verering grenzend ontzag over La Naranja Mecanica – het oranje uurwerk, oftewel het Nederlandse team. Toegetreden te zijn tot de “legendes van het mondiale voetbal” en zich zaterdag met “Los Tulipanes” te mogen meten, vult Ticos met vertrouwen over waar ze toe in staat zijn. De hoop is dat Solís als leider het land een soortgelijke overwinning kan bezorgen, in dit geval wat betreft Costa Rica’s internationale sociaal-economische status. Het land probeert al lange tijd de reputatie van bananen- en ananasexporteur te ontstijgen door nadruk te leggen op het ecotoerisme, de ambitie als eerste land CO2-neutraal te zijn in 2021 en de voorbeeldfunctie als pacifistisch land zonder leger. Bij het volgende wereldkampioenschap zullen we weten of Solís en de Ticos net zo’n succesvolle combinatie vormen als coach Pinto en La Sele. De Tico heeft in ieder geval weer volop vertrouwen.
