Na Sotsji beloofde premier Rutte dat bij grote sportevenementen mensenrechten op de politieke kaart gezet zouden worden. Driekwart van de Nederlanders vindt dat bij het kiezen van een gastland voor WK’s en Olympische Spelen gelet moet worden op mensenrechten, blijkt uit onderzoek van NCDO. Voor Brazilië is dat te laat, maar misschien dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima, als ze naar Brazilië gaan om het Nederlands elftal aan te moedigen, in de skybox een woordje kunnen wisselen met een paar Braziliaanse machthebbers? OneWorld vroeg drie correspondenten om de belangrijkste onderwerpen voor een dergelijk gesprek op een rij te zetten.
Beste Willem-Alexander,
U zult er hoogstwaarschijnlijk niets van merken, maar in Salvador, de Braziliaanse stad waar het Nederlands elftal vrijdag 13 juni Spanje treft, woedt een oorlog. Volgens sommigen is er zelfs sprake van een volkerenmoord. Beladen woorden? Laten we eens naar de cijfers kijken.
Al meer dan drie decennia lang komen jaarlijks ongeveer vijftigduizend Brazilianen om het leven door – vaak aan drugshandel gerelateerd – geweld. U leest het goed: elk jaar de volledige bevolking van een plaats als Den Helder of Bergen op Zoom. Maar hoewel het landelijke moordcijfer redelijk stabiel blijft, verschuift het geweld de laatste jaren van de metropolen São Paulo en Rio de Janeiro naar het noordoosten van Brazilië.
Duizenden doden per jaar
In Bahia, de deelstaat waarvan Salvador de hoofdstad is, verviervoudigde het aantal geweldsslachtoffers tussen 2000 en 2010. In 2012 vielen hier 5.462 doden door geweld – bijna negenhonderd meer dan er in datzelfde jaar in Irak vielen.
Het geweld in Brazilië als oorlog bestempelen lijkt dus niet overdreven. Maar volkerenmoord? Opnieuw een weinig opbeurende statistiek: een jonge, zwarte Braziliaan loopt zeven keer zoveel kans door geweld om het leven te komen als een blanke leeftijdsgenoot.
Nieuw initiatief
"De zwarte jeugd wordt uitgeroeid waar we bij staan", zegt Geovan Bantu, die in Bahia het project Juventude Viva (‘Levende Jeugd’) leidt. Dit project werd anderhalf jaar geleden opgezet door de Braziliaanse federale overheid. Het is de eerste poging ooit van de staat om het aantal zwarte geweldsslachtoffers te verminderen.
Geen gemakkelijke opgave, zegt Bantu. "Het uitroeien van de zwarte jeugd heeft alles te maken met racisme." Daarmee doelt Bantu niet alleen op huis-tuin-en-keukendiscriminatie, maar ook op geïnstitutionaliseerd racisme, met name bij de politie.
De staat blijft in gebreke
De media zou bij de strijd tegen het geweld een positieve rol kunnen spelen, maar doen juist het omgekeerde, zegt Enderson Araújo, jong, zwart en geboren en getogen in een sloppenwijk in Salvador. "De gevestigde media schilderen jongeren uit de periferie af als gewelddadige criminelen, maar vergeten daarbij te vermelden dat de staat ons vanaf onze geboorte geweld aandoet door gebrek aan onderwijs, infrastructuur en positief beleid."
Araújo richtte twee jaar geleden Mídia Periférica (‘De media van de periferie’) op, een organisatie die poogt het negatieve beeld dat aan de Braziliaanse achterstandswijken kleeft te doorbreken.
Slavernij
Salvador is de meest ‘Afrikaanse’ stad van Brazilië: de voorouders van 80 procent van de bevolking werden ooit als handelswaar op de kade geworpen. Dat het hoge aantal zwarte geweldsdoden vandaag de dag een gevolg is van de slavernij, daar is Geovan Bantu van overtuigd. ‘Deze volkerenmoord een halt toeroepen is voor mij onderdeel van een eeuwenlange strijd.’
Historisch besef leert ons dat de pracht en praal van steden als Lissabon, Londen en Amsterdam voor een deel te danken zijn aan een gitzwarte bladzijde in de Europese geschiedenis. En die periode heeft, zo blijkt in Salvador, nog altijd onbeschrijfelijk veel ellende tot gevolg.
Hoop
Daarom vraag ik u als koning het fysieke en psychologische geweld dat de zwarte Braziliaanse jeugd wordt aangedaan aan de kaak te stellen bij uw Braziliaanse ambtsgenoten. Maar ook stel ik voor een kopje koffie te gaan drinken met Geovan Bantu en Enderson Araújo. Als er twee Brazilianen zijn die mij hoop geven voor de toekomst van dit land, dan zijn zij dat.
Met vriendelijke groeten,
Alex Hijmans
Correspondent in Salvador, Bahia
Beeld: Alex Hijmans
