Na Sotsji beloofde premier Rutte dat bij grote sportevenementen mensenrechten op de politieke kaart gezet zouden worden. Driekwart van de Nederlanders vindt dat bij het kiezen van een gastland voor WK’s en Olympische Spelen gelet moet worden op mensenrechten, blijkt uit onderzoek van NCDO. Voor Brazilië is dat te laat, maar misschien dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima, als ze naar Brazilië gaan om het Nederlands elftal aan te moedigen, in de skybox een woordje kunnen wisselen met een paar Braziliaanse machthebbers? OneWorld vroeg drie correspondenten om de belangrijkste onderwerpen voor een dergelijk gesprek op een rij te zetten.
Beste Willem-Alexander,
“Waar is Amarildo?” Die vraag stelden duizenden Brazilianen in juli vorig jaar aan de autoriteiten. Amarildo, een bouwvakker uit een sloppenwijk van Rio de Janeiro, bleek gemarteld en vermoord door de speciale ‘vredespolitiemacht’, UPP. Zijn lichaam is nog altijd niet gevonden. U kunt de vraag daarom gerust herhalen in gesprek met president Dilma Rousseff.
Bijna dertig jaar na de militaire dictatuur (1964-1985) wordt er nog altijd gemarteld en gemoord door de sterke arm van de wet in Brazilië. President Dilma is er zelf het slachtoffer van geweest. Vanwege haar linkse idealen en steun aan het gewapend verzet tegen de dictatuur zat zij tussen 1970 en 1972 bijna drie jaar vast en werd ze herhaaldelijk gemarteld.
Tegenwoordig is het om slachtoffer te worden van marteling en moord door vertegenwoordigers van de staat vaak al voldoende om arm, donker, en veelal kansloos te zijn in de Braziliaanse samenleving. Ik zal nooit die jonge jongens uit de arme periferie van São Paulo vergeten die ik interviewde over leven met angst voor geweld: ze hadden een baantje bij McDonald’s voor elkaar gekregen en moesten ’s avonds na het werk (overdag gingen ze naar school) door de donkere stegen naar huis lopen, continu in angst om ofwel een politieman ofwel een drugdealer tegen het lijf te lopen. Dagelijks je leven niet zeker zijn. Het zal je maar gebeuren…
Het is dan ook geen toeval dat Brazilië in een recent onderzoek van Amnesty International op de laatste plaats eindigde waar het gevoel van veiligheid betreft: 80 procent van de Brazilianen is bang om mishandeld te worden door de politie. En volgens Atila Roque, directeur van Amnesty Brazilië, is dat ook terecht: “De angst om gemarteld te worden in de armen van de staat weerspiegelt een trieste werkelijkheid: marteling in politiebureaus, gevangenissen en jeugdgevangenissen.”
Tot grote verbazing en boosheid van verscheidene mensenrechtenorganisaties zei Dilma Rousseff tijdens een vraaggesprek in 2012 tegen studenten van de Harvard-universiteit in de Verenigde Staten dat “marteling nu eenmaal niet valt te voorkomen in alle politiebureaus in het land”.
Kijk, Majesteit, ik denk dat u op dat punt wellicht eens door zou kunnen vragen. Ik heb daarvoor bij Amnesty nagevraagd of zij het met president Rousseff eens zijn. Valt marteling inderdaad niet overal te voorkomen? Atila Roque: “Brazilië kent nog altijd weinig mechanismen ter voorkoming en bestrijding van marteling. Een nieuwe wet, die in 2013 is aangenomen en bekrachtigd door de president, is nog altijd niet in de praktijk doorgevoerd. De wet moet mensen, middelen en geld krijgen om de staat in staat te stellen om marteling te voorkomen.”
Maar geld en middelen alleen zijn onvoldoende. Er is een diepgaande hervorming van de politietroepen nodig om een lange traditie van machtsmisbruik te keren. Nu Dilma Rousseff aan de vooravond staat van de verkiezingen in oktober en kans maakt om voor de tweede en laatste termijn herkozen te worden, durft ze misschien met uw steun van bestrijding van marteling een speerpunt van beleid te maken.
Stijntje Blankendaal
Correspondent in São Paulo
