Achtergrond

Beeldvorming in het vluchtelingendebat: een evaluatie

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

“Als je hem per se in een hokje wil stoppen, stop hem in het hokje ‘mens’.” Op die manier begon de Nederlands-Iranese schrijfster Nafiss Nia met haar gedicht ‘vluchteling’ het debat. OneWorld en Pakhuis de Zwijger hadden met deze avond als doel om met de kopstukken uit medialand de rol van de media bij de vluchtelingenstromen kritisch tegen het licht te houden. Een interessante discussie, vonden ook een heleboel mensen die hiervoor een stoeltje in de zaal hadden bemachtigd.

[[{“fid”:”48247″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”attributes”:{“alt”:”Mediacafé: beeldvorming in het vluchtelingendebat”,”class”:”file-file-styles-artikel-halve-breedte media-element”},”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”OneWorld Mediacafé Beeldvorming Vluchtelingendebat”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”OneWorld Mediacafé Beeldvorming Vluchtelingendebat”},”type”:”media”}]]

Kijk hier de avond terug

Het panel

Giselle van Cann
plaatsvervangend hoofdredacteur van NOS Nieuws

Nafiss Nia


freelance schrijfster en filmmaker

Dorine Manson


directeur van VluchtelingenWerk Nederland

Philippe Remarque


hoofdredacteur van de Volkskrant

Brahim Bourzik


hoofdredacteur van De Moslimkrant en de Mohammed Glossy

 

Karel Smouter


adjunct hoofdredacteur van De Correspondent

Gertjan van Schoonhoven


chef redactie van Elsevier Nederland

Sanne Terlingen


onderzoeksjournalist bij OneWorld

De eerste ronde
Het eerste panel bestond uit Giselle van Cann, Nafiss Nia, Dorine Manson en Philippe Remarque. OneWorld had besloten dat het debat niet om de aanslagen van Parijs heen kon. Koppen over Parijs uit verschillende media verschenen op de grote schermen in de zaal. De keuzes om bepaalde elementen uit het nieuws wel of niet te weergeven werden zorgvuldig uitgelegd. Van Cann vertelde dat de NOS geen foto van de slachtoffers in het Bataclan theater heeft laten zien, omdat deze te bloederig was. Een keuze waardoor de NOS volgens haar ook kritiek te verwerken krijgt: “Zenders als Al Jazeera laten dit soort beelden wel zien. Door zo’n beslissing krijgen we wel eens het verwijt dat we de werkelijkheid anders presenteren dan die is.” 

Door zo’n beslissing krijgen we wel eens het verwijt dat we de werkelijkheid anders presenteren dan die is.

Ook Phillipe Remarque moest het nodige uitleggen over de keuze voor koppen en voorpagina’s. Trouw had een foto van elkaar troostende slachtoffers op de voorpagina, terwijl de Volkskrant een veel zakelijkere illustratie op de voorpagina plaatste. “Het verwerken van emoties is belangrijk, maar daar is de afgelopen dagen genoeg aandacht voor geweest.”, verklaart Remarque. “Ik vind het belangrijk om snel vooruit te kijken.” Hiermee probeerde hij aan te geven dat er respect voor emoties moet zijn, maar dat de media zich daar absoluut niet door mogen laten leiden in de berichtgeving. Dorine Manson van Vluchtelingenwerk voegt daar aan toe: “De angst van het publiek is er nou eenmaal, de rol van de media is duiding geven.”

De gevoeligheid van woorden
Een van de manieren waarop de media de beeldvorming van mensen kan beïnvloeden is door woordkeuze in berichtgeving. Remarque benadrukt dat het belangrijk is om nauwkeurig te zijn wat betreft taalgebruik. Aan de andere kant geeft hij aan dat het overnemen van bepaalde woorden van politici onvermijdelijk is. Van Cann geeft ook aan dat ze er geen problemen mee heeft als media stevige woorden van politici overnemen, ook al is dit bijvoorbeeld oorlogstaal. Woordgebruik is volgens haar ook relevant als het gaat om het benoemen van vluchtelingen in een nieuwsbericht. Volgens haar is het belangrijk niet voor een bepaalde terminologie te kiezen, omdat de situatie rondom vluchtelingen zo complex is. Volgens Dorine Manson van VluchtelingenWerk Nederland zorgt het door elkaar gebruiken van termen als vluchtelingen, gelukszoekers en arbeidsmigranten voor het gevoel dat al deze mensen hetzelfde zijn en vooral dat het er wel erg veel zijn. Dat kan volgens haar nooit de bedoeling zijn.

Foto MediaCafé

Aylan 
In de tweede ronde bestaat het panel aan tafel uit Brahim Bourzik, Karel Smouter, Gertjan van Schoonhoven en Sanne Terlingen. Met het tonen van de foto van de aangespoelde Syrische peuter Aylan wordt er meteen spanning gecreëerd. Volgens Van Schoonhoven had de foto een sterk emotioneel effect dat bepaalde hoe de journalistiek en politiek zich na het publiceren van de foto presenteerden. Ook volgens Bourzik had de foto een sterke impact op de emotie van mensen en is het goed dat de Nederlandse media nadenken over wat ze wel en niet plaatsen.

Ook volgens Bourzik had de foto een sterke impact op de emotie van mensen en is het goed dat de Nederlandse media nadenken over wat ze wel en niet plaatsen.

Terlingen bekijkt de discussie rondom het plaatsen van gevoelige materie rondom vluchtelingen heel anders. Volgens de onderzoeksjournalist zijn journalisten heel blij als er dan een incident is zoals dat van Aylan, omdat het dan makkelijker is een verhaal bij het grote probleem op te schrijven. Uit de zaal klinken geluiden dat het plaatsen van de foto van Aylan ethisch onverantwoord is. Philippe Remarque, die nu commentaar geeft vanaf een sofa op het andere deel van het podium, legt uit dat nieuwsplatformen continu een balans zoeken tussen het weergeven van de werkelijk en het overschrijden van grenzen. Op die basis wordt een bloedige foto van Bataclan niet afgebeeld en die van Aylan wel.

Meer of minder Wilders?
Gertjan van Schoonhoven komt met een statement: De ene helft van Nederland wil dat er vluchtelingen worden opgenomen, de andere helft zit dit totaal niet zitten. Bourzik is het hier niet mee eens: “Één miljoen Nederlanders hebben op Wilders gestemd, maar 16 miljoen mensen gelukkig nog steeds niet.” Er zijn volgens hem ontzettend veel mensen die wel met vluchtelingen willen samenwerken en veel genuanceerder naar de discussie kijken. Volgens Bourzik moet Wilders geen podium krijgen in een krant en hij keurt het pas gepubliceerde betoog van Wilders in de Volkskrant dan ook af. Remarque en ook Van Schoonhoven geven aan dat het de taak is om zo’n betoog wel te publiceren, omdat de media verslag horen te doen van alle kanten van een verhaal. Wel voegt Remarque toe dat hij het niet met Wilders eens is.

Één miljoen Nederlanders hebben op Wilders gestemd, maar 16 miljoen mensen gelukkig nog steeds niet.

De conclusies van het debat
Als eerste is het volgens het panel vooral belangrijk dat journalisten verschillende invalshoeken laten zien en scherpe vragen blijven stellen binnen de redacties. Media zijn ervoor om alles te laten zien, ook zaken waar men niet voor staat of die angst kunnen aanwakkeren. De hoofdtaak van de media is verslaggeving. Wel is het volgens alle panelleden belangrijk om goed op woorden te letten en te kijken naar wat voor beelden er worden getoond.
Vanuit de zaal wordt aangegeven dat het niet altijd duidelijk is of iemand daadwerkelijk een expert is en welke informatie nu klopt. Bovendien zijn er te veel experts, in plaats daarvan zou er beter aangegeven moeten worden wat iemand nu precies doet. Daarnaast is er volgens de zaal, maar ook volgens sommige panelleden, meer behoefte aan journalisten die zich specialiseren in Islam, vluchtelingen, IS e.d. onderwerpen die momenteel veel in het nieuws zijn.
Daarnaast geeft het publiek ook aan dat er behoefte is aan meer kritische zelfreflectie door de media.

Kijk hier het hele debat terug.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons