Achtergrond

Australië mag sigaretten met horrorplaatjes blijven verkopen

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Een van 's werelds bekendste ISDS-zaken, die van sigarettenmerk Philip Morris tegen Australië, is vorige week in het voordeel van Australië beslecht. Dat betekent dat Australië de wet die voorschrijft dat sigarettenpakjes alleen met afschrikwekkende foto's verkocht mogen worden, blijft bestaan. Dat meldt The Guardian.

Wat is ISDS?
Investor-State Dispute Settlement, of ISDS, is een vorm van geprivatiseerde rechtspraak. Het staat ook wel bekend als investeerdersarbitrage. Als een buitenlandse investeerder zich in een gastland (een land anders dan z'n thuisland waar hij investeringen heeft) onheus bejegend voelt door de staat, kan hij zich beroepen op investeerdersbescherming in internationale handels- en investeringsverdragen. Daarin staan bijna altijd ISDS-clausules opgenomen.

In feite klaagt de investeerder het gastland aan, maar niet voor een gewone rechtbank. Er wordt speciaal voor die zaak een arbitragepanel in het leven geroepen. Beide partijen kiezen een arbiter, samen kiezen ze de voorzitter. Het panel kijkt of de bepalingen van het internationale verdrag waar de investeerder zich op beroept, goed zijn nageleefd. De uitspraak van het arbitragepanel is bindend – er is geen mogelijkheid voor beroep.

OneWorld en De Groene Amsterdammer deden het afgelopen half jaar uitgebreid onderzoek naar ISDS. We verzamelden data over het aantal zaken, de hoogte van boetes, doken in het wereldje van advocaten en arbiters, en deden drie uitgebreide case studies. Alle verhalen vind je op www.oneworld.nl/isds.

Philip Morris begon de zaak in 2011 op basis van het bilaterale investeringsverdrag tussen Australië en Hong Kong. Het bedrijf deed dat via de dochteronderneming Philip Morris Asia Limited, dat eigenaar is van de Australische onderneming Philip Morris Limited. De wet die de Australische overheid in 2011 wilde invoeren, hield niet alleen in dat er horrorplaatjes op de sigarettenpakjes zouden verschijnen, maar ook dat het handelsmerk van de pakjes zou verdwijnen. Dat was volgens Philip Morris een overtreding van het investeringsverdrag. 

Het arbitragepanel oordeelde vorige week dat het niet bevoegd was om uitspraak te doen in de zaak. De uitspraak van het panel is nog niet openbaar gemaakt, maar uit de documenten die Australië in de zaak had ingebracht, blijkt dat Philip Morris Asia Limited pas in 2011 eigenaar werd van Philip Morris Limited in Australië. Toen wist het bedrijf al lang dat de regels voor de verpakkingen van sigaretten eraan kwamen, want die plannen werden al in 2010 bekend gemaakt. 

Nederland nummer 1 claimland in 2014
Dat Philip Morris, een Amerikaans bedrijf, via Hong Kong probeerde Australië aan te klagen, lijkt misschien vreemd, maar het is zeker niet uniek. Om een ISDS-zaak te kunnen starten, moet de investeerder komen uit een land dat een verdrag heeft met het gastland. Als de investeerder uit een thuisland komt dat niet zo'n verdrag heeft, kan het een constructie bedenken met een dochteronderneming in een derde land, dat dienst doet als thuisland. In het geval van Philip Morris werd dat Hong Kong, terwijl het moederbedrijf uit de Verenigde Staten komt en de zaak tegen Australië gevoerd werd. 

Deze constructie, die ook wel treaty shopping genoemd wordt, is de voornaamste reden dat Nederland wereldwijd het nummer-2-oorsprongland van ISDS-claims is. In 2014 was Nederland zelfs nummer 1. Van de 58 zaken in 2014, kwamen er 9 (15,5%) uit Nederland. Van de 625 zaken die er tot en met 2014 in totaal gevoerd zijn, kwamen er 73 (11,6%) uit Nederland. 

Maar van die 73 Nederlandse zaken, werd slechts 16% gevoerd door bedrijven die echt Nederlands zijn. Minimaal 68% van de zaken werd door zogenaamde brievenbusfirma's gestart – buitenlandse bedrijven met een Nederlandse BV, zonder enige economische activiteit in Nederland. Ook die BV's kunnen zich beroepen op een Nederland beschermingsverdrag. Van 11% van de 73 zaken is niet vast te stellen of het een brievenbusfirma betreft. 

Twee belangrijke zaken die via Nederland gevoerd zijn, betroffen Amerikaanse energiegiganten die Venezuela aanklaagden. Een andere zaak was die van de Amerikaanse mijnbouwer Newmont, die via Nederland Indonesië aanklaagde om onder de nationale mijnwet uit te komen. 

Beide case studies, plus uitgebreid data-onderzoek een een reportage vanuit de arbitragewereld, zijn te vinden op de onderzoekssite over ISDS die OneWorld samen met de Groene Amsterdammer heeft gelanceerd.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons