Moet de heilige scheiding tussen sport en politiek gehandhaafd blijven? Het eeuwige dilemma duikt ditmaal op in aanloop naar de Olympische Winterspelen in Sotsji, Rusland. OneWorld vroeg Sotsji-kenner Arnold van Bruggen advies. Wat volgde: tien redenen voor een boycot.
Ter inleiding: homoclub De Vuurtoren
In Sotsji, de Olympische hoofdstad van 2014, staat een homoclub. Je zal het daar niet verwachten, gezien de ophef over Rusland’s anti-homopropagandawet na de open brief van Stephen Fry aan de Britse premier David Cameron. Sindsdien is een storm uitgebroken van protesten, petities, tweets en blogs over en weer. Voorlopige conclusie: het Internationaal Olympisch Comité is tegen discriminatie van homo’s, maar is nog meer tegen een boycot.
En alhoewel het IOC belooft dat geen homo last zal hebben van discriminatie tijdens de Spelen, zegt de organisatie ook dat het geen politieke uitingen zal accepteren tijdens de Spelen.
Oase van lieflijkheid
De homoclub van Sotsji heet Mayak. Vuurtoren. Driemaal raden waar die naam vandaan komt. Op sommige reisblogs wordt de club aangemerkt als de prettigste, meest tolerante plek van Sotsji om uit te gaan. En inderdaad, wie hier binnenkomt – via een beveiligingssluis alsof je een fort betreedt – komt in een oase van lieflijkheid en tolerantie terecht. Pas op voor de darkrooms aan je rechterkant, maar in het restaurant met theaterpodium of de binnentuin met zitjes in oude doorgezaagde autootjes lijkt iedereen – homo, hetero en ouderen – zich opperbest te vermaken.
Tijdens de Spelen zal club Mayak geen rol van betekenis spelen. Integendeel, pogingen om in Sotsji een gay pride-paviljoen op te richten werden in 2012 geblokkeerd door de lokale rechter, die hierin een poging zag verderfelijke ideeën te verspreiden ‘die de staatsveiligheid van Rusland zouden kunnen ondermijnen.’
Verwaarloosde Sovjet-badplaats
Tot hier de tolerantie ten opzichte van homo’s in Rusland. Zolang het maar in de kast blijft. Hoewel het don’t ask-principe lijkt gelogenstraft door de video’s die opduiken waarin Russische nationalisten of neo-nazi’s vermeende homo’s gruwelijk misbruiken.
Misschien wordt Mayak tijdens de Spelen van 2014 wel gesloten. Sotsji zal tegen die tijd zijn veranderd van een ietwat verwaarloosde Sovjet-badplaats in Poetin’s eigen Potemkin-dorp. De Spelen dienen ter meerdere eer en glorie van Poetin’s vijftienjarige bewind in Rusland. Het zijn de duurste Spelen ooit. Spelen die georganiseerd worden naast een gewelddadig en armoedig achterland.
Bosbessen en frambozen
Maar dat zult u niet zien. Het Rusland dat de bezoekers, sporters en tv-kijkers voorgeschoteld zullen krijgen is het folkloristische Rusland van de prachtige rivieren, gehoofddoekte meisjes met schalen bosbessen en frambozen, waar alles goud blinkt en voorspoed uitstraalt.
Dat opent de deur naar een veel bredere discussie over Rusland anno 2014, en hoe het ooit zo ver is gekomen dat hier de Olympische Spelen zijn neergestreken. Goed, nu moeten we niet te heilig doen over sportevenementen, denk aan Beijing 2008, Argentinië 1974 en Moskou 1980.
Maar toch, voor diegenen die geloven in een boycot en daar argumenten voor zoeken: hier tien redenen voor een boycot, stuk voor stuk in tegenspraak met die waarden waar het IOC voor zegt te staan: tolerantie, vriendschap en non-discriminatie ‘in the true spirit of sportsmanship’.
1) Het worden de duurste Spelen ooit.
Niet alleen omdat de Spelen zijn georganiseerd in een subtropische badplaats waar alle Olympische Spelen-gekwalificeerde faciliteiten van de grond af moeten worden opgebouwd, maar ook omdat deze Spelen het product zijn van een grenzeloos corrupte economie, die het grootste land op aarde inwendig verrot. De Spelen hebben menig Sochi 2014-miljonair gecreëerd. Volgens rapporten van oppositiepoliticus Boris Nemtsov heeft vooral de kliek vertrouwelingen rondom Vladimir Poetin hiervan geprofiteerd.
2) Bouwvakkers worden uitgebuit.
De Spelen zijn grotendeels gebouwd door importarbeiders uit Centraal-Azië. Dat betekent de laagst mogelijke lonen, zonder contracten en in erbarmelijke omstandigheden. Er zijn de afgelopen jaren opstanden uitgebroken, en er zijn vele internationale controles geweest, maar vooral gold: voor elke dwarse werknemer twee anderen die niet zeurden. Human Rights Watch publiceerde er begin dit jaar een dramatisch rapport over.
3) Natuurschoon wordt verwoest.
De Spelen zijn gebouwd in een kwetsbaar natuurgebied, waar met grof geweld (ingrijpen door politie en ordetroepen) vuilnisbelten zijn verrezen. Rivieren zijn omgeleid of vervuild en de skioorden zijn gebouwd in UNESCO-beschermd gebied. Greenpeace luidde geregeld de alarmklok. Goed –de Kaukasus is nog steeds onvergelijkbaar puur en schoon vergeleken met de Alpen–, maar het is gebeurd.
4) De Spelen worden georganiseerd aan de rand van conflictgebied Abchazië.
Goed, Rusland heeft er sinds het toewijzen van de Spelen aan Sochi in 2007 voor gezorgd dat Abchazië geen conflictgebied meer is. Maar het door Rusland, Nicaragua, Venezuela, Vanuatu, Nauru en misschien Tuvalu erkend land is (na de augustusoorlog tussen Georgië en Rusland in 2008), nog steeds een VN-erkende deelrepubliek van Georgië. Een diplomatieke oplossing is niet in zicht.
5) Sotsji wordt Syrië?
De Spelen worden georganiseerd in een onderdrukte regio– de Noord-Kaukasus, een strook van zeven autonome republieken binnen de Russische Federatie. Eigenlijk is de Noord-Kaukasus onder Russische heerschappij nooit rustig geweest. Lees Poesjkin, lees Lermontov, lees Tolstoj en dan een moderne Rus als Babtsjenko.
Rusland heeft er alles aan gedaan dit gebied rustig te krijgen: gehele volkeren verplaatst naar Turkije, naar Kazachstan en verder. Hele landstreken verbrand, het gebied geprobeerd te koloniseren en te herbevolken met Kozakken en Georgiërs. Lokale bestuurders omgekocht of gedood, de Tetjeense republiek twee maal in puin gelegd, maar rust heeft het nooit gekend.
De aanslagen in Moskou, Beslan, Vladikavkaz: die kwamen allemaal voort uit de separatistische groeperingen uit de Noord-Kaukasus. De veiligheidsoperatie rond Sotsji 2014 wordt geacht meer dan 2,5 miljard euro te kosten. Niet verwonderlijk met zoveel separatisten en opstandelingen aan de andere kant van de bergen die niets liever willen dan Poetin’s feestje verstoren. Overigens: de Russische veiligheidsdienst FSB, maar ook de VS waarschuwen nu voor Noord-Kaukasische strijders die in Syrië vechten voor de opstandelingen, en hierna – gepokt en gemazeld – misschien wel zin hebben in een kruip-door-sluip-door richting Sotsji.
{C}{C}[[{“fid”:”21257″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:995,”width”:1200,”style”:”width: 400px; height: 332px; float: right;”,”alt”:”CC: Rob Hornstra”,”title”:”CC: Rob Hornstra”,”class”:”media-element file-default”}}]]6) Mensenrechten? Welke mensechten?
Het aantal zaken uit de Noord-Kaukasus overstelpt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. In de regio zijn legio verhalen te vinden over vermissingen, moorden door (lokale) veiligheidsdiensten, martelingen, vooringenomen procesvoering tijdens rechtszaken, vriendjespolitiek en corruptie.
In een deelrepubliek als Tsjetsjenië zijn dorpen te vinden die met door Straatsburg opgelegd boetegeld uit Moskou zijn herbouwd, om deze redenen. Federale en lokale veiligheidsdiensten hebben bijna almacht in deze regio, waar grote gebieden onder een bijna permanent KTO (contra-terroristisch regime, een soort noodtoestand) staan, waarin mensenrechten sowieso geen plaats hebben.
7) In Sotsji skiet men op een massagraf.
No Sochi 2014 strijdt ook voor een boycot. Zij zeggen dat juist in Sotsji hun volk is vernietigd en over de wereld verstrooid en noemen dit de vergeten Circassische genocide van 1864. Inderdaad staat vlakbij Krasnaya Polyana, waar de skisporten worden georganiseerd, een Russisch monument waar de overwinning op de Circassiërs, en hiermee de overwinning van de Russen in de Kaukasusoorlog wordt herdacht.
In de jaren hieromheen zijn honderdduizenden Kaukasiërs, waaronder de volkeren die het land Circassië vormden, gedood of verdreven naar het Ottomaanse Rijk, waar ze nu een redelijk machtige diaspora vormen in landen als Turkije, Egypte en Libië.
8) Zwijg, of anders…
In Rusland worden dissidente stemmen op alle mogelijke manieren het zwijgen opgelegd. De vergelijking met de Zomerspelen in Peking 2008 dringt zich hier op.
De media hebben meer speelruimte dan in China, maar niet veel mer. Het aantal advocaten, mensenrechtenactivisten en journalisten dat onder Poetin onder dubieuze omstandigheden is gedood, of gewoon bij klaarlichte dag is vermoord, is amper te tellen. Herinner Natalia Estemirova, Anna Politkovskaya, Stanislav Markelov, Anastasia Baburova en Hadzhimurad Kemalov.
Pussy Riot, Mikhail Khodorkovsky en Aleksej Navalny zijn niet de enigen die na een politiek proces dwangarbeid kregen opgelegd. Rusland is – zo gaat de titel van een bekend boek over Poetin – een virtuele democratie. Een autoritair regime waar met schijn-democratische middelen legitimiteit wordt verkregen.
9) Rusland discrimineert homoseksuelen.
Stephen Fry’s vergelijking van de anti-homopropagandawet met het Naziregime is eigenlijk absurd, maar in de praktijk zie je wel dat na de introductie van deze breed interpreteerbare wetten her en der lokale ambtenaren, politici, officiers van justitie en extremistische, nare groepjes de wetten als groen licht ervaren voor repressie en geweld.
10) Spelen zijn vooral voor Poetin’s glorie.
Poetin is de bezielde leider van deze Spelen en heeft het circus hoogstpersoonlijk naar Rusland gehaald. Tijdens zijn toespraak voor het IOC in 2007 wond hij er geen doekjes om: ‘The Olympic Family will feel at home in Sochi’. Nu worden er toch haarscheurtjes zichtbaar.
De enige manier om Poetin’s regime te raken is de olie- en gaspijpen dicht draaien en de energie elders te betrekken. Van de opbrengsten daarvan zijn ook deze Spelen betaald. Maar zie zo’n energieboycot maar eens te organiseren. Deze Spelen moeten Poetin’s feestje worden. Hij is in 2014 vijftien jaar aan de macht, en deze duurste Spelen ooit moeten de door hem geleide renaissance van Rusland vertegenwoordigen nadat het land in de jaren ’90 onder leiding van Jeltsin zo hard kapot ging. Niets zal hem harder raken –denkt menigeen– dan het wegblijven van staatshoofden en officials, sporters en toeschouwers van zijn privéproject.
Volg The Sochi Project van Arnold van Bruggen en Rob Hornstra op Twittter of Facebook
Fotografie: Rob Hornstra
Openingsfoto: De travestieten ‘Gaga’ en ‘Madonna’ vlak voor hun optreden in club Mayak, Sotsji.
Foto in tekst: In de bergen boven Sotsji is de afgelopen jaren vanuit het niets een skigebied met Olympische dorpen, hotels en alle faciliteiten verrezen. Hier is een van de treinstations in aanbouw.
