In Zuid-Soedan lijkt het eerder natter te worden dan droger, stelt het KNMI. Dat is in tegenstelling tot berichten over een ‘droogte’ in het land. Klimaatverandering als welkome zondebok voor menselijk falen? Afrika-journalist Arne Doornebal ging op zoek naar de Zuid-Soedanese KNMI.
Verandert het klimaat in Zuid-Soedan? Ik vroeg me dat sterk af, nadat ik op de website van Giro555 de volgende zin las over Zuid-Soeden: “extreme droogte, een ingestorte economie en burgeroorlog vormen een dodelijke combinatie”. Ook in berichtgeving in diverse media, zoals hier bij RTL Nieuws, wordt met regelmaat droogte aangehaald als één van de oorzaken van de honger in het land waar ik al jaren met enige regelmaat kom en waar het in bepaalde maanden ridicule hoeveelheden kan regenen. Hoe weten ze eigenlijk dat het klimaat verandert? Bestaat er zoiets als een ‘Zuid-Soedanees KNMI?’
Er blijkt wel degelijke een Zuid-Soedanees weercentrum te bestaan, maar bij onderzoek baseert het KNMI zich vooral op satellietdata, vertelt klimaatonderzoeker Geert-Jan van Oldenborgh van het Nederlandse KNMI. “Op basis van die gegevens kunnen we iets over de neerslag in het gebied zeggen.” Desgevraagd bekijkt Van Oldenborgh de beschikbare data van de afgelopen jaren en mailt dan terug: “Satellietdata laten zien dat de regen in het noorden wat is toegenomen en in het zuiden wat is afgenomen sinds 1998. Geen van die trends is statistisch significant, wat wil zeggen dat ze goed het gevolg kunnen zijn van de natuurlijke grilligheid van het weer.” En: “De modellen die voor het laatste IPCC, (Intergovernmental Panel on Climate Change) rapport gebruikt zijn, geven aan dat er meer kans is dat Zuid-Soedan natter wordt dan droger door klimaatverandering, maar tot nu toe is dat signaal veel te klein om te detecteren onder de natuurlijke variaties.”
‘Foutje’ leidde tot verkeerde weergave Giro555
Vlak na vragen van OneWorld aan het Rode Kruis, één van de samenwerkende partijen achter Giro555, wordt de website aangepast en verdwijnt ‘extreme droogte’ van de Zuid-Soedan pagina. “Dat was een vergissing,” geeft een zegsvrouw van het Rode Kruis direct toe. Slordig foutje, want inmiddels is het bericht van een droogte in Zuid-Soedan al wijd verbreid.
Bovendien blijkt het Internationale Rode Kruis te beschikken over een volwaardig ‘klimaatcentrum.’ Het opereert vanuit hetzelfde Haagse kantoor als het Nederlandse Rode Kruis, maar is een internationaal opererende organisatie. Aan het hoofd staat de Nederlander Maarten Van Aalst. “Het doel van het Rode Kruis klimaatcentrum is om een crisis eerder aan te zien komen. We bevinden ons op het snijvlak van de wetenschap, humanitaire hulp en klimaatpolitiek,” aldus Van Aalst. “Met heel goede klimaatgegevens kan je bijvoorbeeld een droogte of een overstroming al van tevoren zien aankomen, waardoor je maatregelen kunt nemen.”
Klimaatverandering wordt vaak misbruikt door falende politici, beaamt Van Aalst. “Ook in het noorden van Kenia is het nu erg droog. Je hoort dan dat er geklaagd wordt over die ‘klimaatverandering,’ terwijl het een bekend gegeven is dat het daar ongeveer een keer per vijf jaar een droogte voor komt. Een land dat al bijna een midden-inkomensland is zou dat moeten kunnen opvangen.”
Zelfs de huidige droogte in Somalië, keer op keer afgeschilderd als gevolg van klimaatverandering, is mogelijk een ‘gewone’, dat wil zeggen een periodieke, droogte. Dit blijkt uit een in maart verschenen studie van het Rode Kruis Klimaatcentrum, het KNMI en de universiteit van Oxford. “Klimaatverandering kon niet bewezen worden, en dat verbaasde ons zelf,” aldus onderzoeker Van Oldenborgh van het KNMI. Van Aalst: “Een droogte in dat gebied komt statistisch gezien eens in de twintig tot vijftig jaar voor. Er is simpelweg te weinig data om het bewijs van een grotere kans op droogte door klimaatverandering nu te leveren.”
‘Klootzakken’
Blijft de vraag waarom er dan wél honger is in Jemen en op drie plaatsen in Afrika. Van Aalst van het Klimaatcentrum: “Niet voor niets is er in alle vier gebieden waar we nu over honger spreken (Jemen, Noord-Oost Nigeria, Somalië en Zuid-Soedan) sprake van een conflict.”
Of vraag het aan Lilianne Ploumen, de demissionaire minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Ze weet heel goed dat niet de droogte, maar de oorlog in Zuid-Soedan de oorzaak is van de daar heersende honger. ‘Klootzakken,’ zo noemde ze het huidige leiderschap van het land, een actie waarvoor later de Nederlandse ambassadeur in de hoofdstad Juba op het matje moest komen. Klimaatverandering de schuld geven is politiek een stuk minder ingewikkeld.
