What did you bring for me? Kenianen zijn niet bang om te vragen. Niet aan onbekenden, niet aan bekenden en ook niet aan de president van Amerika. Ik krijg die vraag vooral van collega’s en bekenden, als ik weer eens terugkom van een bezoek aan Nederland. Obama kreeg hem afgelopen weekend van een hele natie.
Eigen verantwoordelijkheid
En hij kwam niet met lege handen. Hij nam z’n Keniaanse familie mee uit eten. Hij bracht investeerders en bilaterale hulp mee ter waarde van 1 miljard dollar en hij kwam met een hoopvolle boodschap voor met name vrouwen en jonge ondernemers. Dat hij ook voor mensenrechten pleitte en dan met name voor de liefhebbers van hetzelfde geslacht, nam de natie voor lief.
Obama tijdens zijn bezoek. Foto: Flickr/USAID
Maar hij wees de natie ook op zijn eigen verantwoordelijkheid. ‘What did you bring for me?’ is niet de mentaliteit die economische voorspoed brengt. Ondernemerschap is dat wel, aldus Obama. En wat dat betreft zat hij in Nairobi op de juiste plek, want het barst hier van de bedrijvigheid. Kenianen hebben vaak meerdere banen en zijn daarnaast helemaal niet bang om een onderneming te beginnen. Soms ongehinderd door enige kennis van zaken, maar vaak verrassend goed doordacht en best innovatief.
In de ban van ondernemerschap
Neem M-KOPA, door Obama geroemd als ‘a development that truly helps Africa progress’ tijdens zijn bezoek aan de Global Entrepreneurship Summit afgelopen weekend in Nairobi. M-KOPA verkoopt ‘solar home systems’ aan mensen die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. Voor 30 dollar krijgen mensen het hele pakket mee, dat op afstand wordt bestuurd via een simkaart. Men betaalt per dag 0,40 dollar voor gebruik. Een toegankelijke, betaalbare en populaire manier om aan licht te komen in de donkere avonduurtjes.
Maar ook in mijn eigen vakgebied (water en sanitatie) ben ik leuke dingen tegengekomen. Sanergy, bijvoorbeeld, verkoopt mobiele toiletten aan inwoners van slums. In deze wijken hebben mensen geen eigen toilet of wasvoorziening met het fenomeen flying toilet tot gevolg, zoals dit filmpje laat zien.[[{“fid”:”38749″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”flying toilets Africa”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”flying toilets Africa”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Flying Toilets”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]Sanergy springt hier op in door van slumbewoners ondernemers te maken. Voor 500 dollar kan iemand, met behulp van een rentevrije lening, een mobiel toilet kopen inclusief een jaar lang ophaalservice voor het afval. Dat toilet wordt vervolgens publiek verhuurd voor 5 dollarcent per bezoek. Met 50 tot 60 bezoekers per dag speelt een ondernemer in een jaar quitte en heeft z’n lening aan Sanergy afbetaald. Een slimme oplossing voor de gebrekkige hygiëne in slums en een mooie kans voor lokale ondernemers bovendien.
Prepaid water
Maar het leukste voorbeeld vind ik het fenomeen van prepaid water. Mijn mede Young Water Experts en ik hadden een weekendje Nakuru geregeld. Er stond wat intervisie op het programma en een veldbezoek bij onze collega YEP'er die namens Vitens Evides International gedetacheerd was aan NAWASCO, het waterbedrijf in Nakuru.
Een slimme oplossing voor gebrekkige hygiëne en bovendien een mooie kans voor lokale ondernemers
We bezochten een buitenwijk van Nakuru waar een prepaid watermeter stond geïnstalleerd. Een jonge man kwam aanzetten met een afwasteil en hield een elektronisch geladen chip voor de op de pomp geïnstalleerde watermeter. Het water begon te stromen. Voor een volle teil (20 liter) rekende hij iets meer dan een dollarcent af. Gemiddeld spendeerde hij zo’n 3 dollar per maand aan water. Dat is zelfs voor iemand met een bijzonder klein budget nog goed te doen.
Het idee erachter is dat mensen vooraf betalen voor hun gebruik, dat betaling geautomatiseerd is en dat onderhoud en reparaties bij de prijs voor water zijn inbegrepen (en fatsoenlijk gecontracteerd). Een van mijn oud collega’s bij Aqua for All zag hier al enige tijd geleden brood in en is in Kenia een sociale onderneming begonnen waarmee hij zowel de techniek levert als een onderhoudscontract aanbiedt. Het begint aardig te lopen. Niet alleen in Kenia, maar inmiddels ook in omringende landen als Oeganda.
Kleine diensten voor kleine beursen
Wat de drie ondernemingen gemeen hebben, is dat ze zijn afgestemd op mensen met een kleine beurs: energie per dag (in plaats per maand), water per liter (in plaats van bulk), een gedeeld toilet (in plaats van een privé toilet). Daarmee bereiken zij de enorme massa mensen die maximaal 4 dollar per dag te besteden heeft. En als ik iets heb geleerd van mijn tijd hier in Kenia, dan is het dat ook mensen met een kleine beurs bereid zijn te betalen voor een service of product die hun leven makkelijker maakt.
Wat de ondernemingen gemeen hebben, is dat ze zijn afgestemd op mensen met een kleine beurs
Natuurlijk zullen prepaid energie, water en toiletten niet voor iedereen de oplossing zijn. Zo werk ik in Kenia met name in de zogenaamde arid en semi-arid gebieden, waar vooral nomaden wonen die vaak erg verspreid van elkaar wonen. Sanergy zal daar geen toiletten kunnen slijten en ook een prepaid water meter zal daar niet in alle gevallen toepasbaar zijn. Maar in dichter bevolkte gebieden zijn dit zeker interessante concepten om toe te passen. Dan kan de subsidie die wereldwijd steeds meer lijkt te dalen, strategischer worden ingezet in de regio’s waar ondernemerschap minder kans van slagen heeft.
Obama heeft Kenia inmiddels weer verlaten, maar zijn positieve oproep aan jonge ondernemers om te durven experimenteren zindert nog na. Wie weet krijg ik over een paar jaar niet meer de vraag ‘What did you bring for me?’ maar de uitroep ‘Look what I got for you!’.
Lees hier de eerdere blogs van Tabitha:
Machtsmisbruik, powerchicks en water
Een 'ongezond' waardevol vluchtelingenkamp
