Mythische rivier zorgt voor succes tegen olieboringen

De Caño Cristales heeft in de droge tijd geen water, maar vanaf mei ongeveer beginnen de regens en kunnen bezoekers genieten van rode, gele, groene, blauwe en zwarte kleurschakeringen. Rood en groen vanwege planten in het water; de rode heet macarenia clavigera en groeit uit de rotsachtige bodem van de rivier. Hij komt alleen in dit gebied voor. Geel vanwege kleine ronde steentjes die op de bodem van de rivier liggen, blauw vanwege de weerspiegeling van de hemel en zwart vanwege de weerspiegeling van de rotsen aan de oevers. 

De rivier ontspringt in het zuiden van het Macarenagebergte, een gebied met een buitengewone biodiversiteit, omdat het Amazonegebied, de laagvlakten in het oosten en het Andesgebergte, er samenkomen. Andrés Hurtado, pater, schoolhoofd en organisator van ecologische trektochten, kwam in de jaren zeventig van de vorige eeuw achter het bestaan van de rivier toen hij met boeren uit de omgeving zat te praten. In rap tempo somt hij op: “Colombia heeft de meeste vogelsoorten en amfibieën, het is de derde in reptielen en de vierde in zoogdieren.”

150 putten

De mythische Caño Cristales is het kernpunt geworden van de strijd tegen de vergunning van het Amerikaanse bedrijf Hupecol Operating om naar olie te boren. Maar waar het eigenlijk om gaat, schampert pater Hurtado, zijn de vier parken, Sumpaz, Tinigua, Picachos en La Macarena. “De rivier loopt minder gevaar omdat hij op 60 kilometer ligt van waar ze willen boren en hij ligt hoog.”

Maar ja, president Santos heeft er ook al een keer met prins Charles van Engeland gestaan, dus wat wil je? Hij grinnikt en begint in sneltreinvaart begint hij te tekenen en uit te leggen wat wel en niet bedreigd wordt door de olie. 150 putten zouden er volgens de gewraakte vergunning worden geslagen. “Het zijn stedelingen die in vervoering raken door één rivier maar die niet wakker liggen van vier natuurparken die verwoest worden. Vier!” 

Maar de mythe heeft wel gewerkt. Binnen een week stonden de sociale media vol van verontwaardigde reacties over de boorplannen. 

Industria petrolera amenaza de muerte Caño Cristales en la Macarena.No+ https://t.co/53fLK58sxK @manuel_rodb @RJAColombia @BluRadioCo @covco

— Renzo#VotoPorElAgua (@REALGAPA) 14 april 2016

@LeoDiCaprio the most beautiful river in the world (CAÑO CRISTALES COLOMBIA) will be destroyed just to search PETROL https://t.co/IcI97f1FTb

— ERWIN GUEVARA (@enterados33) 14 april 2016

Alle belangrijke praatprogramma’s op radio en tv schonken er aandacht aan. En met succes: de regering trok de vergunning in.

Ex-minister van Milieu Manuel Rodríguez is een van de gezaghebbendste critici van de regering als het om de botsing van natuurbehoud en expansie van de mijnbouw gaat. “Het is niet alleen de schade door de olieboringen zelf, er worden wegen aangelegd, de samenstelling van de bevolking verandert, omdat er nieuwe mensen in het gebied komen wonen. Dat zorgt ook voor sociale spanningen.”

Nieuw bestaan

Het gebied rond Caño Cristales is jarenlang beheerst door de linkse guerrillabeweging FARC en de meeste mensen leefden van de illegale cocateelt. Sinds het leger de FARC gevoelige militaire nederlagen heeft toegebracht, probeert de overheid de bevolking te helpen met de opbouw van een nieuw bestaan in de legaliteit.

Volgens reisfotograaf Mario Carvajal werkt dat voor het dorp La Macarena uitstekend. “De mensen hebben zich laten opleiden tot gids en organiseren tours naar Caño Cristales. Dat is allemaal heel goed georganiseerd. Je ziet nog geen papiersnippertje liggen daar terwijl er toch 12- tot 14.000 mensen per jaar komen, vooral uit het buitenland. Het mooie is dat de bevolking het helemaal zelf doet en dat er geen grote agentschappen op afkomen. De infrastructuur is marginaal en daarom blijft het gebied intact.”

Vlammend betoog

Toen de plannen om in het gebied te boren bekend werden, liep dan ook de hele bevolking te hoop. Ook de burgemeester van La Macarena was tegen de plannen. Ongekend in Colombia, waar politici maar al te graag zaken doen met grote multinationals van buiten. Carvajal: “Hij is naar het Congres in Bogotá gegaan en heeft daar een vlammend betoog gehouden en zo is het overal in de publiciteit gekomen.”

Wat de burgemeester heeft bereikt is niet gering. De semi-staatsoliemaatschappij Ecopetrol in Colombia wil in alle gebieden naar olie boren waar de oorlog dat tot voor kort onmogelijk maakte, in Catatumbo in het noordoosten en Caquetá en Putumayo in het zuiden bijvoorbeeld. Daarbij heeft het bedrijf de steun van de regering. “Allemaal natuurgebieden waar je van af moet blijven”, aldus Manuel Rodríguez. “Maar Ecopetrol heeft de laatste jaren weinig nieuwe olievelden gevonden en is zeer op zoek”, zegt hij een beetje cynisch. Feit is dat de export van olie voor Colombia de laatste jaren een belangrijke inkomstenbron is geweest. Analisten die wat afstandelijker staan ten opzichte van natuurbehoud hebben erop gewezen dat de Colombianen de discussie moeten aangaan over wat belangrijker is voor het land: de economie of de natuur.    

Dat er toch nog andere vergunningen worden afgegeven om in de Macarena naar olie te boren, is dan ook niet uitgesloten. Maar niet alleen de natuur loopt gevaar, ook de sociale prijs is hoog, aldus Manuel Rodríguez. Het gebied is een van de regio’s die het meest onder oorlog tussen de guerrilla en de staat heeft geleden. De guerrilla en de regering onderhandelen nu in de Cubaanse hoofdstad Havana over vrede en de bevolking wacht af. De boeren die in oorlogstijd bedreigd werden door het geweld, krijgen in vredestijd te maken met grote bedrijven die hen van hun land willen hebben. Als dat zo is, schieten deze boeren met vrede helemaal niets op en delft uiteindelijk ook de rivier het onderspit.