Wereldwaterdag werd in 1992 door de Verenigde Naties in het leven geroepen, omdat wereldwijd waterbeheer en sanitatie onder druk staan. En dat geldt niet alleen voor ontwikkelingslanden, ook in veel Europese landen is toegang tot schoon drinkwater niet de normaalste zaak van de wereld. Griekse burgers protesteren tegen privatiseringsplannen van de overheid en de Ieren gingen recent nog de straat op, omdat ze het niet eens zijn met een belastingheffing op kraanwater.
Uiteindelijk gaat het om één zaak", legt De Roos uit. "Kraanwater moet publiek bezit zijn en mag geen handelswaar worden. De wijze waarop met privatisering wordt omgegaan verschillen per land: Griekenland bijvoorbeeld moet door de financiële crisis bezuinigingen van de Trojka en de vorige regering probeerde waterbedrijven te privatiseren. De huidige regering onder Tsipras heeft de privatisering stopgezet, dat is een goede zaak. In Engeland is privatisering van waterbedrijven echter onderdeel van het door premier Thatcher gestarte liberale overheidsbeleid."
Privaat vs. publiek
Want hoe zit het eigenlijk met dat privatiseren? Ondanks dat water door de VN is uitgeroepen tot universeel mensenrecht, is de toegang tot schoon en betaalbaar water niet vanzelfsprekend in veel landen. In ons land zit het zo: elk waterbedrijf is voor een meerderheid van aandelen in het bezit van de overheid. Dat betekent dat de prijs die consumenten betalen iets hoger ligt dan de productiekosten en dat er wordt toegezien op de kwaliteit van het water en de infrastructuur eromheen.
Een Duits protest tegen de privatisering van kraanwater. Foto: Andreas Bock/Campact
In veel andere landen kiezen overheden, gedwongen of vrijwillig, ervoor om (deels) de waterbedrijven af te stoten zodat ze een private onderneming worden. Dat betekent dat er een winstoogmerk is: er ontstaat concurrentie, waterbedrijven bepalen zelf de prijs voor hun water en zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit. De investeringen in waterinfrastructuur blijven achter om de kosten te beperken en de prijs van het kraanwater voor de burgers stijgt.
Een kwalijke zaak vindt De Roos: "Kraanwater is geen koopwaar en moet te allen tijde voor iedereen toegankelijk zijn, ook in afgelegen gebieden." Tussen 2012 en 2014 werden er in de EU met een burgerinitiatief bijna twee miljoen handtekeningen opgehaald voor de campagne Right2Water. Deze werden ingediend bij de Europese Commissie, met als doel om Europese richtlijnen op te stellen om kraanwater in alle EU-landen terug in het publieke domein te krijgen. Ondertussen is er, tot ergernis van De Roos, nog geen actie ondernomen. "Het gaat veel te traag, er is blijkbaar weinig prioriteit vanuit hun kant. Daarom is er aanstaande maandag een demonstratie bij het Europees Parlement in Brussel om parlementariërs wakker te schudden ze aan te spreken hierop."
#dankjewel voor kraanwater
Om duidelijk te maken dat burgeracties zin hebben noemt De Roos enkele positieve voorbeelden. "In Indonesië wordt het waterbedrijf van Jakarta weer in publieke handen gebracht. In de Griekse stad Thessaloniki besloot het lokale waterbedrijf samen met de gemeente om een sociaal systeem in te voeren, waardoor arme mensen een lagere rekening hoeven te betalen voor hun verbruik." Daarnaast verscheen er begin dit jaar een rapport met 180 gevallen wereldwijd, waarbij onder druk van burgers op hun overheid het waterbeleid weer in publieke handen kwam.
#dankjewel voor kraanwaterOp 22 maart is het Wereldwaterdag en zegt Nederland massaal #dankjewel voor kraanwater. Want in ons land hebben we het schoonste kraanwater ter wereld en daarvoor mogen we best dankbaar zijn. Lees hier meer over deze campagne, hoe je kraanwater kunt bedanken en waarom schoon en goedkoop water uit de kraan eigenlijk niet zo normaal is als we denken.
Ook de Nederlandse burger kan volgens De Roos helpen in de strijd tegen privatisering. En daarvoor hoef je echt niet helemaal naar Brussel af te reizen. "In Nederland is alles goed geregeld en dat willen we natuurlijk graag zo houden. Maar het is tegelijkertijd wel belangrijk dat er daarom ook hier aandacht aan wordt besteed. De campagne #dankjewel voor kraanwater is daar een goed voorbeeld van. Zo laten we zien hoe trots en dankbaar we mogen zijn dat alles hier goed geregeld is. We zijn een goed voorbeeld voor de rest van Europa en dat moeten we uitdragen. Hopelijk worden andere overheden of de Europese Commissie hierdoor geïnspireerd."
Het is dus bijzonder dat het zo gewoon is en dat moet ook zo blijven. Gelukkig is de overheid een voorstander van water als publiek bezit en we worden vooralsnog niet door internationale wetgeving of handelsverdragen overruled. Een bedankje voor ons kraanwater is dus wel het minste dat we kunnen doen.
Lees in het artikel 'Kraanwater is geen handelswaar' uitgebreider over het privatiseringsvraagstuk en de gevaren die daarbij op de loer liggen.
