Achtergrond

Waarom vrede in Syrië niet dichterbij komt

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Wie mogen er meepraten? 
Het eerste obstakel voor de diplomaten van de Vereinigde Naties (VN) zijn de rebellengroepen in Syrië die sinds 2011 tegen Assad vechten. De VN willen de regering van president Assad en de rebellengroepen om de tafel brengen om te praten over een wapenstilstand. Maar de VS en Rusland verschillen van mening over welke van de groeperingen deel mogen nemen aan de onderhandelingen. De rebellen hangen verschillende politieke en religieuze stromingen aan en zijn onderling ook niet altijd bereid tot te praten.

Met name de extremistische partijen maken de onderhandelingen ingewikkeld. Waar de VS de aanwezigheid van Al Nusra en Ahrar al-Sham in Genève niet ziet zitten, verafschuwen het Syrische regime en Rusland Jaysh al-Islam. (Zie kader) De discussie gaat over wie van deze groepen als terroristen bestempeld moeten worden. Al Nusra en Ahrar al-Sham zouden beide betrekkingen met Al Qaeda hebben. De Russen willen Jaysh-al Islam buitensluiten omdat Saudi-Arabië hen hulp verleent bij het bereiken van hun doel: Assad verdrijven.

Wie vechten er in Syrië? In Syrië strijden verschillende groeperingen tegen het regime van Assad. De grootste gematigde groep is het Vrije Syrische Leger (FSA), waarin verschillende rebellengroepen samenkomen. Zij ontvingen steun van de VS en Jordanië in de strijd tegen president Assad. FSA raakt regelmatig slaags met Jabhat Al-Nusra. Militair gezien is Al-Nusra een van de sterkste groeperingen in Syrië maar vergeleken met FSA houdt het er veel extremere denkbeelden op na: de groep onderhoudt banden met de terreurorganisatie Al Qaeda. Ahrar al-Sham is niet verwant aan Al-Nusra maar wordt door de VS gewantrouwd omdat deze groep ook zeer conservatief is en een islamitische staat gebaseerd op de Sharia wil invoeren. Jaysh al-Islam (het leger van Islam) opereert vanuit Damascus en is een verzamelnaam voor een stuk of 50 verschillende fracties die niet willen samenwerken met het FSA. De Koerden hebben de opstand tegen Assad aangegrepen om in het noordoosten van Syrië een autonoom bestuur op te zetten. De Libanese terreurgroep Hezbollah vecht juist aan de kant van Assad tegen de rebellen. Het enige dat vrijwel alle partijen gemeen hebben, is dat ze de opkomst van Islamitische Staat (IS) willen tegengaan. IS zijn geen onderdeel van de VN gestuurde onderhandelingen.

Zonder de strijdende groepen is het bijna onmogelijk om Syrië tot rust te laten komen. Als één van de partijen blijft vechten, zullen de anderen zich ook niet aan een wapenstilstand houden. “Als Al Nusra een wapenstilstand niet ondertekent, dan is hij niets waard,” aldus Nick Grinstead, die aan Clingendael Instituut onderzoek doet naar de politieke verhoudingen in het Midden-Oosten. 

Een lichtpuntje is dat er ook gematigde groeperingen zijn. Grinstead: “Wat veel mensen zich niet realiseren is dat er ook een goed ontwikkelde politieke klasse is in Syrië. Denk aan Syrian National Council, de groep die een parlement voor de oppositie probeert op te zetten.” Het probleem is dat deze groep in het niet valt bij al het geweld. De meer extreme partijen hebben bij onderhandelingen de overhand omdat ze zwaar gewapend zijn."

Kaart Syrië 18 januari (By Thomas van Linge)Kaart Syrië 18 januari 2016. Klinkt op de afbeelding voor grote versie. Kaart: Thomas van Linge (@arabthomness)

Hoe verder met Assad? 
Het tweede obstakel die het beëindigen van de oorlog in de weg staat is president Assad. Wat moet er met hem gebeuren? De VN-resolutie over de vredesonderhandelingen blijft het antwoord op deze vraag schuldig. De Westerse landen, onder leiding van de VS, willen graag van Assad af. Net zoals Saudi-Arabië en Turkije. Maar Rusland wil daar niets van weten. “Assad is een veel opzichten de oorzaak van het probleem,”  aldus Grinstead. “Bij de protesten in 2011 is hij al doorgeschoten in zijn reactie. Die was buitensporig gewelddadig.” Minister Koenders verklaarde dat Assad als oorlogsmisdadiger voor het internationaal gerechtshof in Den Haag zou moeten verschijnen. "Ik weet precies wie er verantwoordelijk is voor de grote migratiestromen van dit moment: Dat is hij." 

Het is echter niet waarschijnlijk dat Assad zal aftreden. De militaire situatie verandert in Syrië met de dag. Was Assad vorig jaar nog bezorgd dat hij door de rebellen verslagen zou worden, nu ziet het er veel rooskleuriger voor hem uit omdat hij door Rusland wordt geholpen. Op zondag nam zijn leger de stad Rabia in, een van de belangrijkste knooppunten voor de rebellen om hulp uit Turkije te ontvangen. The Washington Post schrijft: “de mogelijkheid dat Assad door de rebellen verdreven zal worden is na drie maanden aan Russische luchtaanvallen definitief van de baan.”

Rusland streeft eigen agenda na 
Een derde obstakel is dat Rusland een cruciale speler is om het conflict op te lossen, maar het land zich wantrouwend opstelt tegenover de andere VN-leden. De laatste keer dat Rusland instemde met een VN-resolutie voor interventie eindigde dat met een regimewisseling in Libië waar de Russen niet achter stonden. Nu wil Moskou Assad het liefst in het zadel houden om voet aan de grond te krijgen in het gebied en mogelijk de controle te behouden over het luchtruim boven Syrië, aldus Grinstead. 

Ondertussen kijkt Assad de kat uit de boom. Grinstead: “Ik denk dat hij wel naar Wenen gaat,  maar niet dat hij daar echt zal meewerken. Hij kan overeenkomsten gewoon niet implementeren en hij kan zijn eigen gang gaan zolang hij op de winnende hand is.” 

VN-Resolutie 2254Het doel van de VN resolutie over Syrië is om zes maanden na het begin van de onderhandelingen een tijdelijke overgangsregering op te zetten. Dat de resolutie is aangenomen is volgens experts sowieso een overwinning: de belangrijkste landen die op dit moment Syrië bombarderen zitten ook in de VN Veiligheidsraad (Rusland, de VS, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) en moeten het dus unaniem eens zijn. “Het is vrij uitzonderlijk dat alle partijen met elkaar aan tafel willen”, vindt Nick Grinstead. “In het meest optimistische scenario komt iedereen samen om tegen IS te vechten. Dat is wat de VS en de Europese Unie graag zouden willen, om een einde te maken aan de vluchtelingenstroom. ” Maar zover is het dus nog lang niet.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons