Ontvoeringen, drugsgeweld, corrupte politici: Liduine Zumpolle heeft het in Colombia allemaal vanaf de eerste rij meegemaakt. Met haar organisatie Manos por la Paz Internacional zet zij zich in voor de rechten en re-integratie van gedemobiliseerde FARC-rebellen in de gevangenis. Haar talloze bezoeken aan Colombia’s zwaarst beveiligde gevangenissen hebben ertoe geleid dat meer dan duizend guerrillastrijders de gewapende strijd de rug toekeerden en kozen voor een leven in de normale burgermaatschappij. Ondanks de vele doodsbedreigingen die Zumpolle vanuit FARC-kringen heeft ontvangen, peinst ze er niet over om een stap terug te doen.
Sterker nog, het is misschien wel de FARC zelf die de handdoek in de ring gooit. Na drie jaar onderhandelen zijn de Colombiaanse overheid en de rebellenorganisatie dichtbij een vredesakkoord. President Santos heeft de FARC een deadline opgelegd waarop zij de wapens moeten inleveren. Het tegenaanbod: strafvermindering voor gepleegde politieke misdaden. Op 23 maart 2016 moet de vrede beklonken zijn. Zumpolle is uiterst sceptisch over het naderende akkoord. Vrede of geen vrede, criminaliteit en geweld zullen een belangrijk onderdeel blijven van de Colombiaanse realiteit.
Het conflict tussen de Colombiaanse staat en de FARC speelt al meer dan een halve eeuw. Waarom kiezen beide partijen nu voor de weg van de vrede?
“Onder de vorige president Uribe is de FARC flink afgezwakt. Uribe stond bekend om zijn militaire aanpak. Hij heeft veel FARC-commandanten naar de andere wereld geholpen. Aan flarden gebombardeerd. De FARC is nu verzwakt en ziet in dat ze niet kunnen winnen. Voor president Santos is het van groot politiek belang. Hij wil een preakkoord klaarstomen voor de Colombiaanse regionale verkiezingen van november. En natuurlijk probeert hij het vredesakkoord internationaal te verkopen.”
Eerdere gesprekken met de FARC liepen op niets uit. Zal de uitkomst van de huidige vredesonderhandelingen wel succesvol zijn?
“Dat is moeilijk om te zeggen. Er zijn genoeg valkuilen. Een belangrijk probleem is het inleveren van wapens. In de jaren tachtig is gebleken dat rebellen die wapens inleverden gelijk geliquideerd werden door het leger of paramilitairen. Als de overheid de deal er in alle haast doorjaagt is de kans groot dat de FARC de wapens niet echt inlevert maar begraaft.
Als de overheid de deal er in alle haast doorjaagt is de kans groot dat de FARC de wapens niet echt inlevert maar begraaft.
Santos heeft een deadline gesteld op 23 maart 2016. Hij heeft de FARC verteld: ‘Als we de deadline niet halen, dan kunnen jullie het bestand vergeten en hervatten we ongenadig de militaire strijd’. Deze deadline geldt natuurlijk ook voor Santos en de FARC probeert alles uit de deal te halen. Zonder twijfel komen ze op het laatste moment met nieuwe eisen. Bij het huidige akkoord ontvangen FARC-leden amnestie voor politieke misdaden. Criminele activiteiten zoals massamoord, verkrachting, gedwongen rekrutering van kinderen en marteling zijn geen onderdeel van de amnestieregeling. Veel Colombianen vrezen dat deze activiteiten er alsnog onder zullen vallen.”
Je bent zelf ook veelvuldig door de FARC bedreigd.
“Niet alleen ik, ook mijn kinderen. Zelfs hier in Amsterdam. Ook hebben ze in Colombia in 2008 een aanslag op me proberen te plegen. Tijdens een demonstratie tegen ontvoeringen in Bogotá, kreeg ik plotseling een belletje dat ik niet terug naar mijn woning kon. De buurtbeveiliging had een auto en twee motoren waargenomen, die al drie dagen bij mijn woning rondhingen en het op mij hadden gemunt. Acht personen in totaal. Toen ben ik door veiligheidsmensen naar een hotel geëscorteerd. Vanaf die dag heb ik permanente beveiliging.”
Stel, er komt een vredesakkoord in 2016, wat gebeurt er dan met de Colombiaanse drugsindustrie?
“Die blijft bestaan. De vraag naar drugs blijft namelijk hetzelfde. De Amerikanen hebben ontzettend veel geld geïnvesteerd in hun war-on-drugs in Colombia. Het was zinloos. Voor veel Colombiaanse boeren is er namelijk geen alternatief voor de verbouw van coca. In grote delen van Colombia is nauwelijks infrastructuur. Wat moeten arme boeren daar met suiker, mais, of bananen als ze die niet kunnen afzetten. De kostprijs is twee keer zo hoog als de verkoopprijs. Cocaïne is veel aantrekkelijker. Je hebt een paar hectaren, je eigen laboratoriumpje van twee bij vier meter en je gaat eens in de twee maanden met je ezel en pakketje naar de markt. De Colombiaanse overheid strooide jarenlang verwoestend Amerikaans gif op de cocagewassen met het doel om de drugsproductie te stoppen. Maar op deze manieren sturen ze mensen juist naar de FARC toe. Die besproeiingen vernielen voornamelijk de voedingsgewassen en hiervan zijn de boeren de dupe.”
Jarenlang heeft u zich ingezet voor de re-integratie van ex-FARC-strijders. Wat denkt u dat er met huidige rebellen gebeurt nadat de vrede beklonken is?
“Een aanzienlijk deel gaat op in kleinere, criminele organisaties. Dat gebeurt nu al. De naam zal anders zijn, maar de criminaliteit blijft bestaan. Bij de onderhandelingen eist de FARC door hen gecontroleerde gebieden. Het zou om ongeveer een miljoen hectares gaan waar de FARC de plek van de overheid zou innemen. FARC-commandanten azen op de doorgangsroutes voor drugs en zones waar illegale mijnen zitten. Ze kopen momenteel land op als een soort pensioenverzekering om eigen privéhandeltjes te starten.
De Amerikanen hebben ontzettend veel geld geïnvesteerd in hun war-on-drugs in Colombia. Het was zinloos
Guerrillastrijders met een lage rang belanden in de sloppenwijken en zoeken daar de criminaliteit op. Effectieve opvang en re-integratie voor duizenden ex-strijders die niets anders dan het geweer kennen is een vrijwel onmogelijke taak. Het lukt de overheid nu al niet om oud-strijders in de samenleving op te nemen. Afhankelijk van hun rang blijven ze dus in de criminaliteit actief.”
Hoe kijkt de Colombiaanse bevolking tegen het vredesakkoord aan?
“Veel mensen hopen op een vreedzame oplossing van het interne conflict. Er zijn hele generaties in Colombia die nooit vrede hebben gekend. Dat is onvoorstelbaar. Wel zijn de Colombianen bang dat de FARC er met een sisser afkomt. Dat er geen gerechtigheid plaatsvindt. Door het conflict hebben ruim zes miljoen mensen hun land moeten ontvluchten. Er is onder president Santos een wet aangenomen waarmee burgers een beroep kunnen doen op deze grond. Maar niemand durft terug. Er bestaat geen bescherming tegen de paramilitairen en FARC-rebellen die hen van de grond hebben verdreven.”
Heeft het vredesproces eigenlijk nog wel zin?
“Natuurlijk heeft het zin. Dat er geen recht aan de slachtoffers gedaan wordt is vrijwel zeker. Al deze jaren in Colombia heb ik als buitenlandse activiste een stem proberen te geven aan mensen die geen stem hebben. Ik weet dat dit akkoord niets met rechtsvaardigheid te maken heeft. Maar je moet wat, na vijftig jaar. In Colombia wordt er al decennialang meer in defensie geïnvesteerd dan in gezondheidszorg of educatie. Dat kan een samenleving op den duur niet meer dragen. De drugshandel blijft bestaan, maar er is tenminste een wapenstilstand. Geen aanvallen meer op dorpen. Geen aanslagen op jonge soldaten of politieagenten. Geen onschuldige burgerslachtoffers in een oorlog waar de gewone man en vrouw niks mee te maken hebben. De geschiedenis moet uitwijzen tegen welke prijs dit zal zijn.”
