“De werkelijkheid is dat de bezuinigingen op Defensie van de afgelopen vijfentwintig jaar te ver zijn doorgeschoten.” Dat is de conclusie van het manifest dat een brede coalitie prominenten vorige week overhandigde aan ministers Hennis van Defensie en Koenders van Buitenlandse Zaken. Vrede en veiligheid in Europa zijn niet meer vanzelfsprekend, vinden onder anderen voormalig NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer, oud-minister Ontwikkelingssamenwerking Jan Pronk (PvdA) en voormalig Commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn. “Verhoudingen zijn verslechterd, de toekomst is onzekerder. Crises in Oekraïne, het Midden-Oosten en Afrika en terroristische dreigingen zijn geen randverschijnselen, maar hebben directe gevolgen voor onze veiligheid en voor de samenlevingen van de Europese landen.”
De krijgsmacht moet in staat zijn de militaire taken op zich te nemen voor de verdediging van onze veiligheid en voor de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde
De prominenten zijn duidelijk. Er moet meer geld naar defensie: op korte termijn 1,5 miljard euro extra per jaar. De experts vinden dat het defensiebudget minimaal uit moet komen op het Europees gemiddelde (zie hieronder).“De krijgsmacht moet in staat zijn de militaire taken op zich te nemen voor de verdediging van onze veiligheid en voor de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde.” Vandaag kregen ministers Hennis en Koenders een vergelijkbaar advies van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), de adviseurs van Defensie en Buitenlandse Zaken
Het Nederlands defensiebudget is beland op een historisch laag niveau. Gerekend als percentage van de totale economie (bbp) schommelt het Nederlands defensiebudget op 1,16 procent. En dat terwijl de NAVO-landen in 2006 onderling hebben afgesproken om twee procent uit te geven aan defensie. Nederland is overigens niet het enige land dat achter blijft. Het gemiddelde van de Europese NAVO-landen is 1,6 procent van het bbp, maar dus ruim hoger dan het budget van Nederland. De prominenten rekenen verder voor dat “sinds de jaren negentig de defensie-uitgaven bijna gehalveerd zijn als deel van de rijksoverheidsuitgaven. Nu nog 5 procent, terwijl op vrijwel alle terreinen de uitgaven groeiden.”
Consequenties bezuinigingen
De coalitie aan prominenten schetst een beeld van de krijgsmacht dat door “drastische bezuinigingen” heeft ingeboet aan inzetbaarheid, gevechtskracht en uithoudingsvermogen van de krijgsmacht gedaald zijn: “De omvang is verkleind van meer dan 100.000 militairen tot ongeveer 40.000. Het aantal fregatten werd verminderd van 15 naar 6. Tanks zijn afgeschaft. Het aantal gevechtsvliegtuigen wordt gereduceerd van meer dan 200 naar straks 37 F-35 (JSF) toestellen. Dan zijn niet meer dan vier toestellen beschikbaar voor langdurige inzet in internationale operaties.”
Minister Hennis nam het manifest van de verzameling prominenten dankbaar in handen. Op de Future Force Conference pleitte ze al voor een hoger defensiebudget en nu krijgt ze rugdekking van de crème de la crème van de Nederlandse buitenlandpolitiek. Met Ko Colijn van Clingendael en Rob de Wijk van het Haagsch Centrum voor Strategische Studies de directeuren van dé twee Nederlandse denktanks op het gebied van internationale betrekkingen en defensie. En mannen gelouterd in de internationale politiek en diplomatieke wereld, zoals oud secretaris generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer (CDA), en oud-diplomaat en voormalig minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot (CDA). Het manifest is ook ondertekend door een gelegenheidscoalitie van oudgedienden die zwiert van rechts naar links. Niet alleen VVD en CDA, maar ook de PvdA is ruim vertegenwoordigd. Naast Jan Pronk heeft ook oud Kamervoorzitter Gerdi Verbeet het manifest ondertekend. Initiatiefnemer is Harry van den Bergh, in de jaren 70 en 80 Tweede Kamerlid voor de PvdA.
Oud-ministers zijn zelf verantwoordelijk
Toch zal Hennis het stuk met gemengde gevoelens hebben gelezen. Niet alleen omdat zij zelf verantwoordelijk is voor de laatste bezuinigingen. De oud-politici vinden elkaar in hun analyse dat er te veel bezuinigd is op defensie. Maar zij hebben makkelijk praten, zo zal Hennis denken. Zij dragen immers zelf geen verantwoordelijkheid meer. Onder de prominenten zijn zelfs oud-ministers van defensie zoals Van Middelkoop (ChristenUnie) en Hillen (CDA) die verantwoordelijk zijn voor de bezuinigingen waar zij zich nu tegen uitspreken. Keer op keer was het de “laatste keer” dat er bezuinigd zou worden op defensie. Het manifest pleit nu voor meer slagkracht voor de krijgsmacht, maar het was bijvoorbeeld Hillen die namens het kabinet Rutte I een miljard moest bezuinigen en daarom een streep zette door de Leopard tanks. De voorganger van Hennis met dé slagkracht van de landmacht.
Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld
Hillen gaf zijn bezuinigingsplannen uit 2011 een titel mee die niks aan onduidelijkheid overlaat. “Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld.” Dus ook toen vond het kabinet van de VVD en het CDA met gedoogsteun van de PVV de wereld al best onveilig, maar bezuinigingen hadden de overhand. Terwijl VVD en CDA zich voor hun achterban altijd hard maken voor veiligheid en defensie.
Nu zit Hennis opgescheept met de erfenis van haar voorgangers en haar eigen partij. “De beperkingen aan de inzetbaarheid en de gereedheid van Defensie die de afgelopen jaren werden geaccepteerd zijn niet langer aanvaardbaar. Dit in het licht van de nieuwe veiligheidscontext en de aanzienlijk hogere eisen die de NAVO ook aan Nederland stelt. Daar hangt een prijskaartje aan.” Het kabinet presenteert binnenkort een voorstel ter verhoging van het defensiebudget.
