Roerige tijden voor Afrikaanse Unie

Niet alleen de EU roept op tot eenheid. Dezelfde boodschap klonk vorige maand ook tijdens de top van de Afrikaanse Unie. Voorzitter Nkosazana Dlamini Zuma riep op tot meer Panafrikanisme: Afrikaanse staten moeten zich verenigen om hun belangen in de wereld te behartigen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

“Op de Afrikaanse top bleek dat er meer ontwikkelingen zijn die het continent verdelen dan verenigen”, stelt Liesl Louw-Vaudran. Ze is consultant bij ISS Africa (Institute for Security Studies Africa) een Zuid-Afrikaanse denktank die grote voordelen ziet bij een verenigd continent. “Afrika bestaat uit relatief zwakke landen die zijn ontstaan door het kolonialisme. Omdat we weinig macht hebben en de ontwikkelingen in de wereld zo hard gaan, moeten we een eenheid vormen.”

Maar die eenheid is ver te zoeken wanneer je kijkt naar het lidmaatschap van het Internationaal Strafhof. Vorig jaar zetten Burundi, Gambia en Zuid-Afrika de eerste stappen tot uittreding. De nieuwe president  van Gambia, Adama Barrow, heeft dit besluit inmiddels weer teruggedraaid. Om de onrust rond het Hof nog groter te maken, stuurde de Unie tijdens de Afrikaanse top een document rond met strategieën voor uittreding. Maar dat had niet op iedereen het gewenste effect, zegt Louw-Vaudran. “Er zijn genoeg landen, zoals Nigeria en Senegal, die dat lidmaatschap juist belangrijk vinden.” De verdeeldheid rond dit thema wordt volgens haar vergroot door de opstelling van Zuid-Afrika. “Zij dachten dat meer landen hun voorbeeld zouden volgen, maar dat gebeurde niet. Daaraan kun je afmeten dat Zuid-Afrik leiderschap aan het verliezen is.”

Koloniaal verleden

Zonder Internationaal Strafhof is er geen grensland overstijgende organisatie in Afrika die bijvoorbeeld mensenrechtenschending aanpakt. Geen onbelangrijk punt als je bedenkt dat Marokko eind januari opnieuw lid werd van de Afrikaanse Unie. 33 jaar geleden stapte het land uit de voorloper van de Afrikaanse Unie, omdat de Unie de Westelijke Sahara opnam als lid. Marokko claimt dat gebied nog steeds, wat op veel weerstand stuit. “Veel lidstaten, vooral in het Zuiden van Afrika, worden geleid door voormalige vrijheidsbewegingen. Zij bevochten het kolonialisme, en hebben weinig op met territoriale aanspraken van derden”, vertelt Louw-Vaudran. Andere landen menen echter dat alleen al de geografische ligging van Marokko lidmaatschap van de Afrikaanse Unie legitimeert.

Landen worden geleid door partijen die vochten tegen het kolonialisme

Lidmaatschap maakt de claim van Marokko hopelijk bespreekbaar in de Unie. Louw-Vaudran maakt wel een kanttekening. “Het kan zo zijn dat Marokko het niet eens over het probleem wil hebben. We moeten afwachten wat belangrijke lidstaten zoals Zuid-Afrika doen. Zij steunden de Westelijke Sahara altijd, maar lijken nu niet meer zo betrokken als eerst. Marokko is in het voordeel en de kans bestaat dat het probleem voorlopig niet wordt opgelost.”

Verkiezingen

Bij de verkiezingen van de nieuwe voorzitter van de Commissie, de Afrikaanse tegenhanger van Jean Claude Juncker, ging het beter. De Unie is opgedeeld in vijf regio’s die allemaal één kandidaat voordragen. Voor het eerst werd er publiek campagne gevoerd en waren er debatten en interviews. Uiteindelijk werd Mousa Faki, Tsjaads minister voor Buitenlandse Zaken, het nieuwe gezicht van de commissie. “Een goed begin”, vindt Louw-Vaudran. Ze heeft er vertrouwen in dat Faki voor meer eenheid kan zorgen. “We hebben een sterke leider nodig en ik denk dat hij dat kan worden. Maar ik vraag me af of hij voldoende aandacht heeft voor het versterken van democratie en mensenrechten.”

Leiderschap

Al die kanttekeningen betekenen niet dat het alleen kommer en kwel is in de Unie. Louw-Vaudran prijst bijvoorbeeld de bemiddeling van ECOWAS (Economic Community of West-African States) na de presidentsverkiezingen in Gambia vorige maand. Oud-president Jammeh weigerde zijn macht af te staan nadat de oppositieleider de verkiezingen had gewonnen. ECOWAS zorgde voor militaire groepen ter plaatse om in te grijpen als het mis zou gaan, maar uiteindelijk bleken vredesbesprekingen genoeg. “Dit had niet gekund zonder supranationaal orgaan dat de operatie aanstuurde”, zegt Louw-Vaudran. “De kern van zo’n instantie  is het voorkomen van oorlog en conflicten. De Europese Unie is met dat doel opgericht, net zoals de Verenigde Naties.”

Louw-Vaudran ziet stukje bij beetje meer eenheid in de Unie ontstaan. “We gaan misschien door een instabiele periode, maar de Afrikaanse Commissie doet het steeds beter. Het blijft de vraag of ze alles zo kunnen lijmen dat het ook langere tijd bij elkaar blijft.” 

Headerfoto: Flicker- GovernmentZA 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons