In het oosten van Oekraïne woedt al meer dan twee jaar een oorlog met pro-Russische rebellen. Naast ideologische motiveringen, melden ook veel jonge Oekraïners zich aan voor het leger uit pure financiële noodzaak, veroorzaakt door de economische crisis die het land in de greep houdt. Na terugkeer van het front proberen veel veteranen weer in de maatschappij te integreren.
Militaire insignes
Leonid Osaltsev (29), een oud-soldaat die een jaar in de Donbas-regio diende, runt in Kiev zijn eigen pizzeria genaamd Pizza Veterano. In zijn pizzeria werken voornamelijk teruggekeerde soldaten uit dezelfde oorlog, die door het bedrijf op een normale manier geleidelijk terug kunnen keren in de maatschappij.
Het restaurant van binnen. Foto: Thijs Voets
De muur van de kassa laat echter duidelijk zien wie hier werkzaam zijn: allerlei militaire insignes, van reguliere legerdivisies, buitenlandse divisies (uit onder meer Georgië en Azerbeidzjan) en de controversiële vrijwilligersdivisies zoals het Azov-bataljon. Naast de insignes hangen ook kindertekeningen, die de veteranen toegestuurd kregen tijdens hun diensttijd.Het restaurant lijkt op het eerste ogenblik ‘verborgen’: Pizza Veterano is slechts één van de talloze winkeltjes die zich verspreiden in de tunnels onder de Kievse zesbaanswegen. En wanneer je binnenkomt lijkt er ook niets bijzonders aan de hand: een paar gasten krijgen net wat pizza voorgeschoteld door jonge bediendes terwijl het gerinkel van de keuken gedempt in de achtergrond klinkt.
Politiek bezoek
Wanneer Leonid vertelt over zijn onderneming, zou je bijna denken dat hij zelf nog in de loopgraven zit: de gespierde veteraan spreekt snel en zakelijk en heeft weinig geduld voor lange verhalen. De reden voor het oprichten van zijn pizzeria was simpel: “Ik houd van pizza.” Leonid gebruikte zijn opgespaarde soldatenloon en een kleine lening (800 dollar) van een Oekraïense vriend uit de Verenigde Staten als startkapitaal.
De klanten stroomden vrij snel binnen. Het restaurant bedient ongeveer 250 klanten per week, en heeft ook geen moeite om te bezorgen aan de omringende kantoren. Hoewel er genoeg pizzeria’s in het bijna drie miljoen tellende Kiev te vinden zijn, is de marketingstrategie van Pizza Veterano goed getimed. Nu het conflict in Oost-Oekraïne al meer dan twee jaar aan de gang is, komen de eerste soldaten al terug van hun diensttijd en wordt er bij het woord ‘veteraan’ niet langer gedacht aan oude grootvaders in Sovjet-uniformen. Ook Oekraïense politici berichten over het initiatief: vlak na de opening berichtte de politiekolonel en parlementariër Volodomir Netsjiporoek op zijn Twitter-account dat hij vaker gaat komen.
De Oekraïense economie kan maar moeilijk deze mannen allemaal opvangen. Leonid probeert hier wat aan te doen: “Als veteraan heb je weinig kansen in de ‘normale maatschappij’, want je hebt een groot gat in je cv. Natuurlijk hebben soldaten/veteranen ook professionele kwaliteiten: punctualiteit, doorzettingsvermogen en dergelijke, maar in het leger kunnen ze kunnen weinig specialistische vaardigheden opbouwen. Het ministerie van Defensie heeft wel enkele programma’s voor veteranen, maar je hoort er als oud-soldaat weinig van.”
Als soldaat heb je weinig kansen in de normale maatschappij, je hebt een groot gat in je cv
Naast de huidige staat van de economie ervaren veteranen meer problemen: “In Oekraïne zijn connecties erg belangrijk, en wanneer je zo lang verwijderd bent van de ‘normale maatschappij’ dan verwateren die. De meeste veteranen vinden werk als bewaker, of als je veel geluk hebt als bodyguard”, zegt Leonid. “Het front weerspiegelt niet de normale maatschappij: mensen gaan anders met elkaar om. Je kunt niet mensen commanderen en afspraken staan losser vast dan binnen het leger. Aan de andere kant heb je ook geen zekerheid meer: tijdens dagelijkse legerroutines doe je alles samen en hoef je niet voor jezelf na te denken. Terug in de maatschappij dien je juist zelf initiatief te nemen, dat moeilijker is voor veteranen. En ten slotte: het vinden van werk is moeilijk.”
Andere omgangsvormen
Volgens Leonid hanteert zijn ‘veteranenbedrijf’ hanteert andere omgangsvormen. Zo wordt er meer rekening gehouden met psychologische problemen onder werknemers en wordt de leger-mentaliteit langzaam afgebroken. Zo word je bijvoorbeeld niet gelijk ontslagen wanneer een werknemer te luid tegen een klant spreekt. Het helpt ook dat de baas (de geïnterviewde, red.) zelf een veteraan is, wat ervoor zorgt dat de teruggekeerde werkende veteranen sneller respect voor hem krijgen. Om reïntegratie in de maatschappij aan te moedigen, komen psychologen twee dagen per week langs bij de pizzeria om te praten met de veteranen over de problemen die ze ervaren in de normale maatschappij. Leonid laat niets los over waar de gesprekken precies over gaan: “Dat is natuurlijk beroepsgeheim.”
Je wordt niet meteen ontslagen als je te luid tegen een klant spreekt
Op de vraag of het mogelijk is voor veteranen van andere oorlogen, of zelfs ‘van de andere kant’, om bij de pizzeria te werken, antwoord Leonid voorzichtig: “Veteranen van andere oorlogen zijn zeker welkom! We hebben zelfs nog drie vacatures openstaan. Ik weet nog niet zo goed of ‘de andere kant’ hier meteen geaccepteerd zou worden, dat is door het politieke klimaat nog problematisch. Misschien is er plek voor hen wanneer er in de toekomst vrede is.”
