Hoe dier(on)vriendelijk is jouw wollen trui?

Op warmetuiendag kunnen de wollen truien weer van zolder worden gehaald. Maar kun je er zeker van zijn dat voor jouw warme trui, sjaal of muts geen dier heeft geleden?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Patagonia ging diep door het stof toen het merk in 2015 in verband werd gebracht met dierenleed. In een video van dierenrechtenorganisatie PETA was te zien hoe bij een leverancier van het Amerikaanse outdoormerk lammetjes en schapen op inhumane manier werden behandeld. De dieren werden geschopt, geslagen en verwaarloosd. Het merk, dat juist bekend staat om zijn strenge milieu- en arbeidsethiek, stond ineens symbool voor dierenleed. 

Wat het extra pijnlijk maakte: Patagonia was sinds 2005 al bezig met dierenwelzijn in haar keten. Zo besloot het merk alleen nog wol af te nemen uit gebieden in Nieuw-Zeeland en Australië waar volgens hen geen mulesing – het onverdoofd wegsnijden van huid rond het achterwerk van de schapen om parasieten te voorkomen – plaatsvond. Daarnaast stelde het merk een heel eisenpakket samen waaraan de leveranciers  moesten voldoen. Maar alle beloftes ten spijt, bleek nu uitgerekend Patagonia, dat zei ‘verantwoorde wol van duurzame bedrijven’ af te nemen, dus toch dieronvriendelijke wollen truien en vesten te verkopen. 

Weinig inzicht

Het verhaal van Patagonia staat niet op zich. Het is onderdeel van een breder – zeg gerust wijdverspreid – probleem waar de wolindustrie mee kampt: een groot gebrek aan transparantie. Luc Last, mede-eigenaar van Meervilt, een detaillist en kleine groothandel waar je terecht kunt voor allerlei wolsoorten, weet er alles van. “Door de vele tussenhandelaren hebben kleinere wolverkopers zoals wij helaas nauwelijks inzicht in de herkomst van de meeste wol”, legt hij uit.   

Op enkele uitzonderingen na, weten de kleinere verkopers niet waar de grote handelaren met wie ze zaken doen hun wol inkopen. “Het land van herkomst is meestal wel bekend, maar daar blijft het bij. Over diervriendelijkheid kunnen we vaak alleen iets zeggen in algemene termen.” Zo vertelt hij dat wol uit Australië een grotere kans heeft om van schapen afkomstig te zijn die aan mulesing zijn onderworpen, dan schapenwol uit Nieuw-Zeeland, waar de procedure sinds dit jaar verboden is en hoge boetes staan op overtreding. 

Je vliegt niet even naar Australië om te kijken hoe het eraan toegaat op de schapenhouderij

Het is extra lastig dat de grootste wolproducerende landen zo ver weg liggen, stelt Last. “Je vliegt niet even naar Australië om te kijken hoe het eraan toegaat op de schapenhouderij.”  Terwijl de kans op misstanden bij deze grote productielanden juist groter is. “Kleine schapenhouders, zoals je ze in Europa vaak ziet, zijn erg afhankelijk van hun dieren. Ze hebben er geen enkele baat bij om onzorgvuldig met de beestjes om te gaan.” Dit in tegenstelling tot de ‘massaproductieboerderijen’ die in Australië en Nieuw-Zeeland veel voorkomen.

In Nederland wordt wel wol geproduceerd, van het Texelse schaap bijvoorbeeld, maar deze is van een andere kwaliteit, net als de overige wol uit Europa. Waar de Australische merinowol fijn en zacht aanvoelt, is die van Europese schapenrassen stug en ruw. Bovendien is wol uit Europa een stuk duurder, vanwege de hogere lonen en strengere milieuwetgeving. En zeg nu eerlijk: in de winkel kiezen we toch allemaal liever voor een zachte trui met een aantrekkelijk prijskaartje, dan voor een dure die ook nog stug aanvoelt?    

Schapen

En certificering dan?

Onafhankelijke certificering kan uitkomst bieden. Sommige merken gebruiken wol met het GOTS-label (Global Organic Textile Standard), maar dat zegt alleen iets over milieu- en arbeidsomstandigheden, niet over dierenwelzijn. Bij certificeringen als Responsible Wool Standard en Animal Welfare Approved wordt dierenwelzijn wel meegewogen. “Maar de vraag is in hoeverre je blind kunt vertrouwen op zo’n papiertje”, zegt Jolle van der Mast van het Nederlandse kledingmerk Unrecorded. Unrecorded gebruikt onder andere Australische merinowol in haar collecties. Volgens Van der Mast garandeert AWEX (Australian Wool Testing Authority) dat hun wol niet van schapen komt waarop mulesing is toegepast. 

Maar is dat voldoende? Van der Mast: “Eigenlijk vinden wij van niet. Liever zouden we alles zelf uitzoeken en direct zaken doen met de wolproducent, maar zolang we niet groot genoeg zijn en nog onvoldoende geld hebben, moeten we er helaas op vertrouwen dat de certificeerders hun werk goed uitvoeren.”

Last zou graag zien dan zijn leveranciers zich in de toekomst aan de eisen van de Responsible Wool Standard, die de gehele keten van schaap tot eindproduct kan omvatten, gaan houden. “Helaas is zo’n certificering erg duur, zeker voor kleinere schapenboeren.” De hoge kosten hebben niet te maken met de aanpassing die een boer of herder moet doorvoeren om aan de eisen te voldoen, maar aan de dure controlesystemen waar ze voor moeten opdraaien. 

Lange ketens

Volgens Last gaat veel op ‘goed vertrouwen’. “We werken met behoorlijk wat verschillende leveranciers; van grote bulkhandelaren tot hele kleine familiebedrijfjes.” Van alle soorten wol die ze verkopen vragen ze aan de leverancier naar de herkomst. Soms weten de bulkhandelaren dat zelf niet eens, en als ze het wel weten, zijn ze niet altijd bereid erover te praten. “Het is commercieel gevoelige informatie. Ze zijn bang dat ik de wol direct bij de wolinkoper ga afnemen, waardoor zij hun marge kwijtraken. De groothandel zegt misschien wel vertrouwen te hebben in diens leverancier en stelt dat de wol ‘goed’ is, maar wij houden een slag om de arm. We weten het niet zeker.” 

Het traceren van wol is zo moeilijk door de vaak lange ketens en vele schakels

Wat het traceren van wol zo moeilijk maakt zijn de vaak lange ketens en vele schakels. Zo komt de wol van meerdere schapenhouders bij de wolinkoper terecht, waarna het naar de kaarder (textielarbeider) gaat, de wasserij en vervolgens de wolleverancier. En dat is nog een vrij korte keten. Soms komen hier nog verschillende tussenhandelaren bij.

Patagonia constateerde dat traceerbaarheid van de supply chain voor de meeste merken lastig is. ‘Het is praktisch onmogelijk vanwege het aantal agenten en handelaars – iets dat kenmerkend is voor de wereldwijde wolmarkt.’ Naar aanleiding van de misstanden die PETA in 2015 aan het licht bracht, besloot het merk dan ook te stoppen met de afname van wol bij de leverancier in kwestie. En dat niet alleen: het besloot zelfs helemaal geen wol meer te gebruiken zolang garanties over herkomst en diervriendelijkheid niet mogelijk waren. 

Sinds de ontwikkeling van de Responsible Wool Standard (RSW) in 2016 is Patagonia weer wol gaan gebruiken. Deze wereldwijde standaard waarborgt volgens hen voldoende dat de dieren op een goede manier worden behandeld. Inmiddels hebben ook grote merken als H&M en C&A zich bij deze certificering aangesloten.  

Kan het nu wel of niet?

Of het RSW-label écht een garantie is voor dierenwelzijn, moet nog blijken. Het is nu te vroeg om daar uitspraken over te doen. Tegelijkertijd blijft het de vraag hoe toegankelijk dergelijke certificeringen zijn. Als kleinere merken en schapenhouders hier het geld niet voor hebben, maar de dieren wel met respect behandelen, hoe moeten zij dat dan bewijzen?  

Last hoopt dat er een manier komt waardoor wol makkelijker traceerbaar wordt. Hij is er alleen niet erg hoopgevend over. “Veel wol is een bijproduct, van de vlees- en/of de cosmetica-industrie waar het vet uit de wol wordt gebruikt. Alle wol die daarbij komt, wordt op een hoop gegooid. Niemand heeft er belang bij om alles netjes uit elkaar te houden.”

Als zelfs de detaillist niet weet waar de wol precies vandaan komt, hoe kun je er als consument dan achter komen hoe dier(on)vriendelijk je trui, wanten en sjaal zijn gemaakt? Nou, niet dus. Het enige wat je kunt door is checken of een bedrijf is aangesloten bij een keurmerk als de RSW of simpelweg: het bedrijf ernaar vragen. Wie weet zijn ze een uitzondering, en kunnen ze wél precies vertellen waar de schapen staan en hoe die behandeld worden. Maar één ding is duidelijk: 100 procent zekerheid heb je nooit.

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl in november 2018.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons