Eerder deze week zeiden de Wereldbank en de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) samen 1,4 miljard euro toe aan het project TANAP. Deze in totaal 45 miljard kostende gaspijpleiding loopt via Turkije uit Azerbeidzjan naar Griekenland en Italië. Deze leiding is onderdeel van de Zuidelijke Gascorridor, een netwerk van energie leidingen vanuit de Kaukasus en het Midden Oosten. ‘Nou en?’, zou je kunnen denken. Vier redenen waarom wij hier ons druk over moeten maken:
Gefinancierd met publiek geld
De Wereldbank wordt bestuurd door leden uit 187 landen die aandelen hebben. Die aandelen zijn van landelijke regeringen en worden gefinancierd met publiek geld, ons geld dus. De Zuidelijke Gascorridor is een initiatief van de Europese Commissie. Dit om de energievoorziening van Europa minder afhankelijk van Rusland te maken. Daarom zijn de Europese Investeringsbank (EIB) en Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) hier bij betrokken. Een nobel streven van de EU, echter er is ook veel kritiek op dit project. Bovendien strookt dit project niet met onze duurzaamheidsambities?
Wat is er omstreden aan?
Eerder deze week werd het besluit van de Wereldbank plotseling 3 maanden vervroegd. Volgens BothENDS, een milieu en mensenrechtenorganisatie, schendt de bank hiermee haar eigen beleid voor transparantie. Aanvankelijk dacht Pieter Jansen van BothENDS dat het besluit vervroegd werd, omdat Donald Trump verkozen is tot president van Amerika, en hij mogelijk roet in het eten zou kunnen strooien. Een mogelijke andere reden hiervoor zouden de voorwaarden van de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) kunnen zijn. “Die wil dit soort grote projecten alleen financieren als het in samenwerking is met de Wereldbank”, zegt Pieter Jansen. “Dit omdat de AIIB een jonge bank is en daarom graag gebruik maakt van de expertise van haar oudere equivalent. Daarvoor moest de stemming in Washington eerder plaatsvinden dan in China.”
De consequenties van de bouw moeten onderzocht worden
Hierdoor denkt Jansen dat de bestuursleden in het kortere tijdsbestek geen goede afweging hebben kunnen maken: “De consequenties van de bouw moeten onderzocht worden. Dat is bijvoorbeeld in gesprek gaan met bewoners die noodgedwongen moeten verhuizen. Met de huidige politieke situaties in beide landen gaat dat heel moeilijk. In Turkije is de noodtoestand van kracht en in Azerbeidzjan worden milieu en mensenrechtenorganisaties stelselmatig vervolgd."
Het gasnetwerk is bedoeld om Europa minder afhankelijk te maken van Rusland. Niet eens zo heel erg lang geleden dreigde Poetin nog de gaskraan dicht te draaien. Uitwijken naar andere leveranciers om risico’s te spreiden is een logische stap. Toch lijkt samenwerken met Turkije en Azerbeidzjan ook niet zonder risico’s. De politieke situaties in beide landen stroken niet geheel met de normen en waarden in het Westen. Toch moeten deze landen niet genegeerd worden, vindt Sijbren de Jong, Strategisch Analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS): “Door gas van deze landen af te nemen kunnen we ook over de mensenrechten problematiek en politieke situatie in gesprek blijven.”
Hoe zit het met de duurzaamheidsdoelstellingen?
Maar waarom voeren we een discussie over betrouwbare energieleveranciers uit het oosten als we ook onze eigen energie kunnen opwekken met wind en zon? Duurzaam, onafhankelijk en met minder risico’s, zou je denken.
In de Tweede Kamer werd deze maand nog de Nederlandse Energieagenda gepresenteerd door minister Kamp. Hier stond onder andere in dat woningen van een gasaansluiting af moeten. Een besluit dat in lijn ligt met de wereldwijde klimaatdoelstellingen van Parijs. Toch lijken de Wereldbank en Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank en de Europese Unie, voor fossiele brandstof te kiezen.
Een ding dat we in de geschiedenis structureel onderschat hebben is de impact van nieuwe technologie
Alex Steffen, een Amerikaanse futurist, ziet dat ondanks klimaatverandering er nog steeds vol op in fossiele brandstof geïnvesteerd wordt. Volgens hem leven we in een ‘carbon bubble’, een koolstof bubbel. ‘De werkelijke waarde van fossiele brandstoffen ligt beduidend lager, dan dat er nu voor betaald wordt. Want als we de echte gevaren van een veranderend klimaat ondervinden, is het verbranden van olie moeilijk te verdedigen’, schrijft Steffen op zijn website. ‘Op een gegeven moment, als de dijken het water niet meer buitenhouden, zullen we inzien dat energie uit zon en wind de enige optie is. Daar hoeven we niet alle olievelden voor leeg te pompen.’ En bubbels, die spatten vroeg of laat uit elkaar. ‘Dat zal de wereldwijde economie biljoenen dollars kosten’, waarschuwt Mark Carney in een speech bij de Bank of England. ‘Het zal een vergelijkbare economische crisis veroorzaken zoals we die al kennen uit 2008.’
‘Carbon bubble’
Momenteel is de ‘carbon bubble’ de grootste bedreiging voor de wereldwijde economie, volgens Steffen. Toch is het onverstandig om alle energie in een oogwenk duurzaam op te wekken, zo stelt De Jong. “Het is een mooie utopie vanuit milieu opzicht, maar zodra Europa volledig onafhankelijk kan opereren dankzij groene energie, ontstaat er een grotere vluchtelingencrisis dan die van nu.” Hij legt uit dat de economieen van sommige landen met dubieuze regimes zoals Azerbeidzjan nu nog voor een groot deel afhankelijk zijn van export van fossiele brandstoffen. “Zodra we dat fundament onder ze vandaan slaan, door geen energie meer te importeren, zal daar een enorme crisis ontstaan.” Hij is van mening dat wederzijdse afhankelijkheid tussen landen een groot goed is voor stabiliteit en vrede. Desalniettemin juicht hij de energietransitie toe. “Windmolens en zonnepanelen zijn mooie alternatieven voor fossiele brandstof, maar een ding dat we in de geschiedenis structureel onderschat hebben is de impact van nieuwe technologie.”
