Psychologe Gabriella Galazans doet onderzoek aan de Universiteit van São Paulo, op het gebied van seks en reproductieve gezondheidszorg onder jongeren.

Seksuele voorlichting? Dat doen de ouders maar

De Braziliaanse president Jair Bolsonaro vindt dat seksuele voorlichting de verantwoordelijkheid is van de ouders en niet de school. Onderwijs over gender moet zelfs maar helemaal verdwijnen. Maar de meeste Brazilianen zijn een andere mening toegedaan.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Volgens een landelijke enquête van onderzoeksbureau Datafolha is 54 procent van de Brazilianen voorstander van seksuele voorlichting en gender-onderwijs op school. Onder de conservatieve achterban van president Jair Bolsonaro, echter, is een meerderheid van 63 procent tegen.

Vooral voor strenggelovige Brazilianen is alles wat met gender en seksualiteit te maken heeft een gruwel. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de evangelische kerk die de laatste decennia enorm is gegroeid: van 6 procent van de bevolking in 1980 tot meer dan 22 procent in 2010.

“Er is in Brazilië altijd weerstand geweest tegen seksuele voorlichting op school”, zegt de psychologe Gabriella Galazans die aan de Universiteit van São Paulo onderzoek doet op het gebied van seks en reproductieve gezondheidszorg onder jongeren. “Vooral onder conservatieven heerst het idee dat voorlichting leidt tot het aanmoedigen van seksuele activiteiten,” aldus de 48-jarige. “Terwijl uit onderzoek blijkt dat juist het omgekeerde het geval is.”

Het idee heerst dat voorlichting leidt tot het aanmoedigen van seksuele activiteiten, terwijl er juist sprake is van het omgekeerde

Ze wijst erop dat seksuele voorlichting tegenwoordig deel uitmaakt van de bredere term gender-onderwijs. Natuurlijk komen het lichaam en reproductie nog aan bod, maar ook thema’s als “nee is nee”, sociale rolpatronen en seksuele diversiteit. “Een belangrijk onderdeel vandaag de dag is ook het verschil tussen seks, intimiteit en pornografie”, zegt Galazans. “Door het internet hebben jongeren op steeds jongere leeftijd toegang tot pornografie.”

Het debat over seksuele voorlichting in Brazilië begon begin jaren 90 als gevolg van de hiv/aids-crisis. De eerste proefprogramma’s waren vooral een initiatief van buitenlandse organisaties.

Seks & politiek

Vanaf 2003, onder de linkse president Lula, werd voorlichting geïntroduceerd en gestimuleerd. Vanaf 2010 bewandelt Brazilië echter steeds meer de omgekeerde weg: als gevolg van de sterke opkomst van de conservatieve beweging zijn seksuele voorlichting en gender-onderwijs een steeds gevoeliger onderwerp.

“Het is nog altijd een minderheid, maar een nogal luidruchtige minderheid”, zegt Galazans. “Politici en scholen zijn bang om hun vingers te branden.” Zo produceerde het ministerie van onderwijs in 2012 een schoolpakket over seksuele diversiteit. In rechtse kringen werd de regering er toen van beschuldigd homoseksualiteit te bevorderen. De druk liep zo hoog op dat het pakket uiteindelijk nooit werd gedistribueerd.

Ook tijdens de recente presidentiële verkiezingen was seks een hot topic. Op sociale media verschenen tal van valse berichten. Zo sprak ik ooit een Bolsonaro-fan die ervan overtuigd was dat de arbeiderspartij op scholen video’s met groeps- en zelfs dierenseks had verspreid.

Als gevolg van de sterke opkomst van de conservatieve beweging zijn seksuele voorlichting en gender-onderwijs een steeds gevoeliger onderwerp

Een universitair collega van Galazans wenste een experiment te doen met gratis condoomautomaten op scholen om te zien hoe dat toegankelijkheid en gebruik beïnvloedt. Ze heeft echter grote moeite met het vinden van onderwijsinstellingen, omdat zij bang zijn voor negatieve PR.

“Het is allemaal zo hypocriet”, zegt Galazans. “Enerzijds worden kinderen in advertenties en de media op steeds jongere leeftijd geseksualiseerd. Anderzijds willen wij als samenleving geen verantwoordelijkheid nemen voor goede voorlichting.”

“De conservatieven vinden dat de ouders dat moeten doen”, vervolgt ze. “Maar in de praktijk hebben veel ouders daar grote moeite mee. Er heerst vaak een zekere gêne. Dat is een voorname reden waarom veel Brazilianen het liever de school zien doen.”

Escola sem Partido

De huidige minister van onderwijs, Ricardo Vélez Rodríguez, is een heel andere mening toegedaan. Deze theoloog van Colombiaanse komaf steunt de beweging Escola sem Partido (ESP), hetgeen zich het best laat vertalen als ‘Onpartijdig Onderwijs’.

Conservatieve Brazilianen zijn ervan overtuigd dat onderwijs en media in Brazilië een “cultureel marxistisch bolwerk” zijn geworden. Daarom eist ESP ‘neutraal’ onderwijs, dat wil zeggen: vrij van enige vorm van politieke of culturele indoctrinatie.

Daar valt gender-onderwijs ook onder. ESP vindt namelijk dat respect voor de morele, seksuele en religieuze overtuiging van de leerling en zijn of haar familie zwaarder weegt dan wat de school belangrijk acht te onderwijzen. ESP wil zelfs dat de termen gender en seksuele diversiteit in zijn geheel uit het onderwijs verdwijnen.

Bij zijn aanstelling liet de 75-jarige Rodríguez er geen twijfel over bestaan wat hij als zijn belangrijkste taak ziet: het bestrijden van cultureel marxisme in het onderwijs, omdat dat “patriotisme” en “een religieuze kijk op de wereld” aantast. Volgens hem is het bestrijden van “de gender-ideologie” daar onlosmakelijk deel van.

Jongens dragen blauw en meisjes dragen roze

Een minimaal straaltje hoop biedt Damares Alves, de nieuwe minister van vrouwen, familie en mensenrechten. Zij is pastoor en zo mogelijk nog conservatiever dan minister van onderwijs Rodríguez (“Een nieuw tijdperk is aangebroken”, zei ze bij haar aantreden, en “Jongens dragen blauw en meisjes dragen roze”), maar Alves weet wél veel van seksueel misbruik. In een openhartig interview met El Universal deed ze onlangs uit de doeken hoe ze als zevenjarig meisje verschillende malen werd misbruikt door twee pastoors, beide vrienden van haar vader, die ook pastoor was.

Een van de pastoors had haar aangepraat dat het haar schuld was. Zij had hem verleid. Bovendien dreigde hij met geweld als zij het waagde haar ouders te verwittigen. Het veranderde haar. Ze was altijd een vrolijk en levenslustig kind, zei ze, maar werd daarna somber en teruggetrokken. Jarenlang kon en durfde ze niet over haar ervaring te praten.

In het interview zegt Alves zich bewust te zijn van het feit dat 65 procent van het seksuele misbruik in Brazilië zich in familie- en vriendenkring afspringt. En ze geeft toe dat de school in deze zin een belangrijke rol kan spelen.

“Ik ben voor seksuele voorlichting”, zei ze. “En ik ga hier met de minister van onderwijs over praten. De school moet een rol spelen in de strijd tegen kindermisbruik. Een eerste idee is het onderwijzend personeel te leren de tekens van seksueel misbruik te herkennen.”

De school moet een rol spelen in de strijd tegen kindermisbruik

Zoals gezegd, ze is een minimaal straaltje hoop voor Brazilië, want het gaat hier om een vrouw voor wie gender een ideologie is, een vrouw die onlangs nog beweerde dat “de homobeweging” de Bijbel uit de circulatie wil halen.

“Op het gebied van seksualiteit is Brazilië is het meest progressieve land in Zuid-Amerika”, zegt de psychologe Gabriella Galazans. “Maar de conservatieve beweging is al jaren drukdoende dat te veranderen. Een ding is zeker: vooral jongeren in achterstandswijken worden daar het slachtoffer van. Nu al toont onderzoek dat het gebruik van condooms onder jongeren sinds 2010 is afgenomen, terwijl hiv/aids-besmetting en zwangerschap juist zijn toegenomen.”

Blijft PrEP in Brazilië gratis met deze extreemrechtse regering?

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons