Gaan de Panama Papers echt iets veranderen? "We dulden het in ieder geval niet langer dat de rijken alsmaar rijker worden, zonder belasting te betalen, zonder verantwoording af te leggen", vindt Anne Scheltema Beduin, directeur van Transparency International Nederland
Het voelt raar. Net als zes miljoen andere Nederlanders deed ik vorige week aangifte voor mijn belasting. Ik vind dat vanzelfsprekend. Ik maak gebruik van de diensten die in Nederland zijn gecreëerd, betaald met publieke gelden. Daar draag ik aan bij, en daar ben ik best trots op. ‘Een betere wereld begint bij jezelf’ was misschien een positievere slogan geweest dan ‘leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker’.
Onze betrouwbare overheid, hoogopgeleide werknemers, onze goede diensten, relatief stabiele economie en ons snelle internet zijn ook aantrekkelijk voor bedrijven die zich in Nederland vestigen. Maar belasting betalen? Ho maar. ‘We maken een deal met de belastingdienst waardoor we geen belasting meer verschuldigd zijn’, denken ze. Of: ‘we huren een advocaat, notaris, bankier of accountant, die zet een offshore bedrijf op in een belastingparadijs, waar we de winst heen sluizen zodat we ook op die manier belasting ontduiken’. En in dat paradijs maakt niemand iets bekend over de identiteit van de bedrijven, dus niemand kan erachter komen.
We dulden het niet langer, dat de rijken alsmaar rijker worden, zonder belasting te betalen, zonder verantwoording af te leggen
Gelukkig blijkt nu dat laatste niet helemaal waar. Want we komen erachter. En niet één keer – Luxleaks, niet twéé keer – Offshore Leaks, maar inmiddels drie keer. En de laatste keer, met de Panama Papers, pakken we groter uit dan voorheen. Dit keer hoogstwaarschijnlijk geen lek maar een hack. Is drie keer dan ook scheepsrecht? We dulden het in ieder geval niet langer, dat de rijken alsmaar rijker worden, zonder belasting te betalen, zonder verantwoording af te leggen. Oxfam onderzocht de ongelijkheid in de wereld als het gaat om eigendom, en wat bleek? Een zaaltjevol rijke personen op aarde hebben samen evenveel bezit als de armste helft van de wereldbevolking. Dus 3,7 miljard mensen hebben evenveel bezit als een zaaltjevol mensen. De vraag is of de enorme hoeveelheden vermogen gestald in geheime offshore belastingparadijzen dit aantal niet nog verder naar beneden schroeft.
Een andere belangrijke vraag is of er dit keer wel iets gaat veranderen. Critici constateren dat er veel verontwaardiging wordt getoond, maar weinig actie wordt ondernomen. Als de storm gaat liggen, blijken de gevestigde belangen zo machtig, dat de beloofde veranderingen worden afgezwakt of er nieuwe routes worden gecreëerd om op creatieve wijze de accumulatie van vermogen te verzekeren.
Toch blijf ik optimistisch. De deal met Starbucks werd veroordeeld als staatssteun. Er komt steeds meer transparantie over betalingen van belastingen door grote bedrijven en de druk op belastingparadijzen neemt toe. Politici worden gedwongen om af te treden, zoals zeer recent in IJsland naar aanleiding van de Panama Papers. Ook burgers hebben macht, want we zijn met veel. We betalen netjes belasting en mogen daarom eisen dat ons belastinggeld ook besteed wordt aan het bestrijden van diegenen, die enkel bezig zijn zichzelf te verrijken. Leuker kunnen ze het inderdaad niet maken, wel eerlijker.
Foto (cc)
