NUFFIC-NPT Projecten
Vanaf 2008, was ik betrokken als onderwijskundige in een viertal NUFFIC-NPT projecten in Oost-Indonesië. In deze vier projecten waren negen hogescholen en universiteiten betrokken in vijf verschillende plaatsen: Ambon, Tual, Ternate, Jayapura en Manokwari. Het was een ontzettende uitdaging om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de onderwijsprogramma’s landbouw, visserij en engineering van deze negen instellingen.
Voor de eerste workshop vloog ik naar Tual. Tual is de hoofdstad van de Kei eilanden. Deze eilanden liggen in het zuidoosten van de Molukken. In deze eerste workshop hadden we het over de visserij sector op het eiland, de arbeidersomstandigheden en het onderwijssysteem. Ik zocht naar antwoorden op vragen zoals: Waar gaan de afgestudeerden naar toe na het afronden van hun studie, kunnen ze gemakkelijk werk vinden, en vinden ze werk in de sector waarvoor ze zijn opgeleid? Het bleek dat veel afgestudeerden moeite hebben met het vinden van een baan. De visserij sector wordt overheerst door de internationale markt. Bijna alle afgestudeerden zijn werkzaam in een andere sector dan waarvoor ze zijn opgeleid. Het betrekken van de arbeidsmarkt bij de ontwikkeling van het curriculum was voor veel deelnemers aan de workshop nieuw. Dit komt mede omdat het curriculum voorheen bepaald werd door de nationale overheid. Helaas bestaat er nog steeds veel onduidelijkheid over hoeveel vrijheid er is om hun eigen curricula vorm te geven.
Competentie gericht onderwijs
Sinds 2003 is competentie gericht onderwijs geïntroduceerd in het hoger onderwijs van Indonesië. En vanaf 2004 zijn de instellingen begonnen met de implementatie hiervan. Competentie gericht onderwijs zoekt naar de connectie met het werkende leven. Deze onderwijs aanpak wordt ingezet om de lokale arbeidsmarkt en economie te versterken. De studenten leren wat er gevraagd wordt door de maatschappij. In het onderwijs worden complexe en authentieke leersituaties gecreëerd voor de studenten. De docenten zijn naast experts ook coaches. Door middel van verschillende leermethodes proberen ze discussies onderling op gang te brengen. In de beoordeling wordt niet alleen getoetst of de student nieuwe kennis heeft opgedaan, maar wordt er ook gekeken of de student deze nieuwe kennis kan inzetten.
In dit type onderwijs worden onderwijsmanagers en docenten uitgedaagd om sociaal relevant onderwijs te ontwikkelen. Competentie gericht onderwijs is een breed concept dat meerdere interpretaties kent. En mede daarom niet los mag en kan staan van de context waarin het geïmplementeerd wordt. In de projecten in Oost-Indonesië hebben we daarom intensief samengewerkt met onderzoekers en professionals uit Indonesië.
Tijdens de projecten is er ondersteuning aangeboden aan docenten en medewerkers van de negen instellingen door training en mentoring. In het gehele traject is er gewerkt met ‘Change Agents’. Zij waren verantwoordelijk voor de disseminatie van de opgedane kennis en vaardigheden in hun eigen instelling. De ‘Change Agents’ namen deel aan alle workshops, hebben zelf workshops begeleidt en hebben in hun eigen instelling activiteiten georganiseerd. De trainingen waren vormgeven met als doel interactie te creëren. De trainerspool uit Nederland hebben kennis van het competentie denken, maar in de uitvoering lag de nadruk voornamelijk op het faciliteren van uitwisseling en kritisch leren van elkaar. Daarnaast hebben we veel aandacht en tijd gestoken in het bediscussiëren en beoefenen van verschillende onderwijs methodes; onderwijs methodes waarbij in plaats van de docent, de student centraal staat.
Feedback op het proces
In het begin van 2012 heb ik samen met de ‘change agents’ een studie gedaan, om feedback te krijgen op het traject dat door deze projecten is ingezet. Gegevens zijn verzameld door het interviewen van docenten en studenten. De vragen die gesteld zijn gingen over de leer- en toets methodes. Naast het doen van interviews zijn alle nieuw ontworpen curricula geëvalueerd. Daarnaast is de ‘most significant change ‘ techniek gebruikt om veranderingen te monitoren. Hierbij is aan de docenten gevraagd om de grootste verandering die door de projecten tot stand is gekomen op te schrijven.
Uit de studie kwam naar voren dat de organisatie van de workshops heeft bijgedragen aan het ontstaan van informele groepen waar kennisuitwisseling kan plaats vinden. Dit is zeer belangrijk voor Oost-Indonesië, omdat de instellingen aldaar verspreid liggen over verschillende eilanden en te maken hebben met een gebrekkige informatie stroom vanuit Java, waar de regelgeving wordt ontwikkeld.
Na de val van het Soeharto regime in 1998 is het politieke systeem van Indonesië verschoven van een autoritair naar een democratisch bewind. De overheid is zijn aansturing aan het decentraliseren. Dit proces zorgt voor een herverdeling van macht, verbeterde efficiëntie en een grotere gevoeligheid voor lokale culturen en behoeftes. Tijdens het Soeharto regime was het onderwijs erop gericht om de bestaande culturele en sociale structuren te handhaven. In het huidige onderwijs curriculum is er een onderdeel dat hier aan doet herinneren. Het zogenoemde CURNAS (Compulsory Curriculum Nasional). Maar het huidige onderwijs systeem heeft een ander doel voor ogen namelijk ondersteuning bieden aan het ontwikkelen van sterke persoonlijkheden en competenties ontwikkeling die zij in hun werkende leven verder kunnen ontwikkelen in interactie met hun sociale, culturele en natuurlijke leefomgeving.
In de praktijk zijn de verschuivingen voelbaar, maar het zal nog wel even duren voordat docenten en studenten de waardes zoals loyaliteit, gehoorzaamheid en verantwoordelijkheid vervangen voor waardes zoals intrinsieke motivatie en een proactieve en kritische houding. De eerst genoemde waardes werden en worden nog steeds gewaardeerd in de Indonesische cultuur. De laatst genoemde waardes worden in het competentie gericht denken als zeer waardevol beschouwd.
Het competentie gericht denken is ingebracht om onderwijs te ontwikkelen dat sociaal relevant is voor de toekomstige burgers. Daarbij is het dus van belang om te starten bij wat de afgestudeerde zou moeten kunnen/weten aan het eind. Maar werkend in het onderwijs moet je vooruit blijven kijken. Een student zal pas na zijn studie het werkende leven in stappen en de opgedane competenties moeten daarop aansluiten. In de huidige cultuur is er misschien nog maar weinig vraag naar een kritische denkende medewerker. Maar hoe zal dit zijn in 2016?
Uit de studie komt naar voren dat docenten zeker bereid zijn om veranderingen aan te brengen in hun manier van lesgeven. De docenten gaven aan positief verrast te zijn door de veranderingen die zij zagen in het gedrag van de studenten. Deze waren actiever en gemotiveerder. Het onderzoek wees uit dat er nog meer training nodig is. Docenten willen graag meer leren over competentie gericht onderwijs en de onderwijsmethodes. Het gebruiken van leeruitkomsten bij het vormgeven van lesprogramma’s vraagt om goede onderwijskundige kennis wat helaas vaak ontbrak. Daarnaast zal er nagedacht moeten worden over een passend vergoedingssysteem voor de docenten om het veranderingsproces voort te zetten.
