Vrijdag was het alweer 148 jaar geleden; de dag dat Nederland slavernij afschafte. Reden voor een feestje natuurlijk. Ook dit jaar verzamelden zich weer honderden mensen op het Keti Koti festival in Amsterdam. Om bij de Nederlandse slavenhandel uit het verleden stil te staan en tegelijkertijd vrijheid, gelijkheid en verbondenheid te vieren. Een mooie gedachte natuurlijk. Maar, betekende de officiële afschaffing van slavernij op 1 juli 1863 ook echt het einde?
Nee dus. Hoewel het Nederlandse aandeel in de slavenhandel vanuit Afrika naar Suriname en de Nederlandse Antillen in 1863 ten einde kwam, is slavernij nog steeds een verontrustend probleem in Nederland. In maart berichtten de Wereldomroep, Trouw en NRC van wantoestanden in de diplomatieke kringen van Den Haag; personeel van een rijtje ambassadeurs leek heus slachtoffer geworden te zijn van moderne slavernij. Paspoorten van inwonende dienstbodes (voornamelijk Indonesisch en Filipijns) werden ingenomen, ze werden gedwongen binnenshuis te blijven, en er moest zeven dagen per week gewerkt worden voor een hongerloontje van slechts een paar honderd dollar per maand. Waar uiteraard de dagelijkse benodigdheden gewoon van betaald moesten worden. Schandalig.
Ook mensenhandel is nog steeds een florerende vorm van moderne slavernij in Nederland. Regelmatig horen we van mensensmokkelbendes die illegalen onder erbarmelijke omstandigheden voor zich laten werken. Meisjes en vrouwen uit Oost Europa en Afrika die hier als gedwongen prostituee aan de slag moeten zijn daar het ultieme voorbeeld van; zo zit meer dan 50 procent van de prostituees in Amsterdam onvrijwillig achter het raam en worden zij stuk voor stuk uitgebuit. Het is alom bekend dat intimidatie, geweld en verkrachting niet worden geschuwd om deze meisjes in het gareel te houden.
Wat minder bekend is, is dat er ook nog malafide uitzendbureaus zijn die zo’n honderdduizend voornamelijk Poolse werknemers compleet uitmelken – als ware het melkkoeien. Onderbetaling, veel te lange werkuren, exorbitante bedragen voor huisvesting; het is allemaal de normaalste zaak van de wereld voor deze Nederlandse uitzendbureaus. Zelfs het recht om ziek te zijn wordt de werknemers onthouden. Niet verrassend wordt er ook in deze gevallen weer gesproken van moderne slavernij.
Ondanks dat Nederland slavernij dus al in 1863 afschafte, vindt moderne slavernij nog altijd dagelijks plaats, recht onder onze neus. Wat wel veranderd is, is het karakter van slavernij; waar een slaaf vroeger het bezit was van de slavendrijver, wordt de slaaf tegenwoordig beschouwd als compleet controleerbaar gebruiksvoorwerp. Heeft de moderne slavendrijver zijn slaaf niet meer nodig, dan wordt deze als het ware bij het grof vuil gezet en mag voortaan weer zijn eigen leven dirigeren. Met andere woorden: aan zijn lot overgelaten.
Ook de behandeling van slaven is veranderd. In de 18e eeuw zagen Nederlandse slavendrijvers zagen zich nog gedwongen voor voedsel, gezondheidszorg en huisvesting voor hun slaven te zorgen. Er was zelfs een regeling voor zwangerschapsverlof en er was een maximum aan het aantal werkuren per dag verbonden. Dat zien we moderne slavendrijvers niet meer doen. Nee, tegenwoordig lijkt het de normaalste zaak van de wereld dat slavendrijvers paspoorten innemen, lonen niet uitbetalen, of hun slaven zelfs aan de lopende band verkrachten.
Wat mij betreft heeft Nederland dan ook nog een lange weg te gaan voordat we met recht kunnen vieren dat slavernij getrotseerd is. En niet alleen in Nederland is deze strijd nog niet gestreden; hoewel slavernij tegenwoordig illegaal is in de meeste landen, is de problematiek rondom moderne slavernij wereldwijd terug te vinden. Sterker nog, slavernij is booming business. Momenteel worden er zo’n 100 miljoen slaven dagelijks afgebeuld en dit aantal groeit wereldwijd nog steeds. Ook wij hebben daar ons aandeel in. Denk maar eens aan de chocolade die wij eten; veelal geproduceerd door kindslaven in West-Afrika. En onze kleding en schoenen; geproduceerd door slaven in India of Pakistan. Hier kunnen wij zelf iets tegen doen, onder andere door verantwoorde producten te kopen. Maar de grote vraag blijft natuurlijk; hoe kan het dat moderne slavernij nog zo’n grote rol in onze samenleving speelt? Wanneer zullen die moderne slavendrijvers eindelijk serieus aangepakt worden en terechtstaan voor het misbruik dat zij maken van de meest kwetsbaren?
