Achtergrond

Militaire interventie in Libië komt dichterbij

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het door burgeroorlog verscheurde Libië is ‘een centraal knooppunt voor jihadistische groeperingen en mensenhandelaren.’ Met de in één klap 700 verdronken bootvluchtelingen, die vanuit Libië massaal de tocht naar Europa wilden ondernemen, blijkt de omschrijving in het deze week uitgekomen jaarverslag van de MIVD trefzeker en de timing actueel. Dit jaar zijn naar schatting al zo’n 1500 mensen omgekomen op de Middellandse Zee. Ook één van de jihadistische groeperingen laat van zich horen. Islamitische Staat bracht beelden naar buiten waarop te zien is dat zij op de Middellandse Zeestranden van Libië Ethiopische Christenen onthoofden. Eerder deden zij dit met Koptische Christenen uit Egypte. “De grootste bedreiging voor de stabiliteit in Noord-Afrika en de Westelijke Sahel is het gebrek aan staatsgezag en de verontrustende veiligheidssituatie in Libië. Het land verkeert volgens de MIVD sinds vorig jaar “in een versnelde neerwaartse spiraal”. De gevolgen zijn ook voor de regio en Europa, maar het land aan de andere kant van de Middellandse Zee kan – en mag – zelf geen orde op zaken stellen.

Libië: Een opeenhoping van wapens
De door de internationale gemeenschap erkende regering van Libië wil wapens kopen om de burgeroorlog in haar voordeel te beslechten, maar mag dat niet. Op het verlanglijstje staan 150 tanks, 24 straaljagers, zeven gevechtshelikopters, tienduizenden geweren en granaatwerpers en miljoenen stuks aan munitie. De VN-Veiligheidsraad, die toeziet op een wapenembargo, zette een streep door het Libische verlanglijstje. De regering mag geen extra slagkracht tegen onder andere IS kopen, omdat de kans te groot is dat de wapens in handen vallen van milities. En er zijn al zoveel wapens. De huidige chaos komt mede doordat het immense wapenarsenaal van Ghadaffi geplunderd is door allerlei groeperingen. Met nog meer wapens wordt het alleen maar een grotere chaos. En een nog grotere vrijplaats voor geboefte.

Libië bestaat niet meer
En eigenlijk bestaat Libië niet meer. De Libische regering die zo graag wapens wil kopen, is niet de enige regering van het land. “De twee regeringen die het land heeft, hebben weinig macht en zijn met elkaar in oorlog”, schrijft Libië-correspondent Gerbert van der Aa. “Op talloze plaatsen zijn gewelddadige conflicten tussen stammen, dorpen en religieuze groepen. Van de eensgezindheid tijdens de revolutie is weinig over. Libië is uiteengevallen in meer dan honderd mini-staatjes die allemaal hun eigen leger hebben.”

Oh wat fijn, we zijn van de dictator af

"Oh wat fijn. We zijn af van de dictator”, zo duidt de Amerikaanse politicoloog Fareed Zakaria de euforie in 2011 nadat het westen Ghadaffi van zijn troon had gebombardeerd. “Maar er zat geen staat achter." Door de bombardementen zijn mogelijk massaslachtingen voorkomen, maar de NAVO heeft scherpe kritiek te verduren gekregen. De chaos in Libië ontstond dóór de bombardementen, waar Nederland aan bijgedragen heeft met F-16’s die een no-fly zone boven Libië controleerden. En de NAVO zette in op een verandering van het regime terwijl dit niet binnen het mandaat van de VN-Veiligheidsraad viel. De kritiek is ook te counteren. De chaos was er al en het wippen van Ghadaffi was de enige manier om tot het doel van de VN-resolutie te komen: het stoppen van de massale gruweldaden.

Na de val van Ghadaffi steunden westerse staten Libië halfslachtig

Maar na de val van Ghadaffi heeft de internationale gemeenschap Libië een beetje aan haar lot overgelaten. “Daarna steunden westerse staten Libië halfslachtig, met wat technische assistentie, een enkele trainingsmissie voor politie en militairen en een lauwwarme EU-grensbewakingsmissie”, schreef de op Libisch-Europese betrekkingen gepromoveerde Saskia Van Genugten in NRC Handelsblad. “De onveiligheid in het land maakte sommige hulpprogramma’s al snel onmogelijk. En de huidige politieke situatie zorgde ervoor dat de hulp helemaal stop werd gezet, gezien de regering in het oosten geen controle heeft over de ministeries in het westelijke Tripoli.”

Libië heeft de diepe put waar het in zit deels zelf gegraven

Maar Van Genugten wijst niet alleen naar 'buitenstaanders die gretig hebben bijgedragen' aan de chaos. “Libië heeft de diepe put waar het in zit, deels zelf gegraven – met medewerking van buitenstaanders. Het gedrag van de nieuwe generatie Libische politici is tot nog toe verre van optimaal, de internationaal erkende regering heeft alle respect al weer verloren.”

En toch is Van Genugten positief. “Als het westen wat guller kan zijn in de technische assistentie, en als de Arabieren en de Turken minder polariseren, hoeft Libië geen Somalië te worden. En zullen de gemaskerde mannen Rome nooit innemen.”

Buurlanden Libië willen militaire actie
Buurlanden van Libië kijken met weinig vertrouwen naar de inspanningen van de VN. Zij pleiten al langer voor militaire actie. In Italië zit de angst er langer in dan deze week. Premier Renzi riep begin dit jaar al op tot militaire interventie in Libië. Egypte voerde zelf al bombardementen uit in buurland Libië. Ook directeur van het Haags Centrum voor Strategische Studies Rob de Wijk neigt naar actie: "Ik heb nog nooit gepleit voor militair ingrijpen, maar wat er in de Middellandse Zee gebeurt, rechtvaardigt het afdwingen van safe havens in Libië." Veiligheid brengen dus.

Wat er in de Middellandse Zee gebeurt, rechtvaardigt het afdwingen van safe havens in Libië

Van Genugten, die inmiddels zelf werkt voor de VN-missie in Libië, zet in op de verzoenende rol van de VN: “In plaats van het roepen om blauwhelmen of het uitvoeren van unilaterale militaire acties, geven internationale spelers beter steun aan de inspanningen van de VN in het kader van de Nationale Politieke Dialoog. Een regering van Nationale Eenheid, die acceptabel is voor zowel de politici in Tobruk als in Tripoli, moet de eerste mijlpaal zijn.”

Een belangrijke vraag dringt zich nu op. Wat wint: Hoop op Libische verzoening, of een militaire herkansing, die eerst veiligheid brengt? Militaire actie ligt op het eerste gezicht niet voor de hand. Het westen is interventiemoe. Eerdere militaire acties lijken alleen maar meer ellende opgeleverd te hebben, zoals in Irak en Libië. Daar hebben we geen zin meer in en daarom werd er bijvoorbeeld niet ingegrepen in Syrië. Of komt juist inzake Libië een soort gevoel van verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap om de hoek kijken? De inzet van de NAVO in 2011 was om de burgers van Libië te beschermen tegen Ghadaffi, maar de humanitaire consequenties van die interventie zijn nu schrijnend zichtbaar. Een vlaag van verontwaardiging en schuldgevoel zou zomaar eens kunnen leiden tot het besluit om de klus in Libië af te maken.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons