Jaarlijks sterven meer dan een half miljoen mensen aan malaria. Wie had gedacht dat deze parasiet ook nuttig kan zijn?
Als je met malaria besmet raakt reageert het lichaam met koorts. Er zijn allerlei aanwijzingen dat koorts nuttig is als je een infectie hebt opgelopen: bacteriën functioneren simpelweg minder goed bij 40 graden. Ook koudbloedige dieren gaan, als ze een infectie hebben opgelopen, in de zon zitten om hun temperatuur te verhogen.
Malariabloed
Honderd jaar geleden kwam psychiater Julius Wagner-Jauregg op een geniale toepassing van de malariaparasiet. In zijn tijd heerste er veel syfilis en in het laatste stadium hiervan wordt het brein aangetast en kwamen mensen onder behandeling van de psychiater. In dat stadium was syfilis een terminale ziekte. Twee observaties brachten Julius op een idee. De eerste was dat er weinig syfilis voorkwam op plekken waar malaria heerste en de tweede observatie was dat een patiënt van syfilis genezen leek nadat hij malaria had gehad.
Julius nam een gewaagde gok. Hij gaf bloedtransfusies van malarialijders aan zijn patiënten met syfilis. Na vijf tot zeven koortsepisoden genas hij de patiënt van zijn malaria met kinine. Het bleek een gouden greep. Een groot deel van de patiënten genas van syfilis. Hij doopte zijn koortsbehandeling pyrotherapie (vuurtherapie!) en kreeg in 1927 de Nobelprijs voor geneeskunde. Lange tijd is de behandeling met succes over de hele wereld toegepast. Met de komst van de antibiotica raakte hij echter in de vergetelheid.
Nuttige symptomen
Als koorts zo nuttig is, kunnen we dan niet altijd op 40 graden functioneren? Bacteriën zouden nooit meer de kans krijgen om ons ziek te maken. Helaas niet. In de eerste plaats zouden bacteriën zich snel aanpassen om ook op 40 graden te functioneren, maar onlangs leerde ik dat er nog andere serieuze nadelen zijn. In de eerste plaats kost het twintig procent meer energie om altijd op 40 graden te draaien, maar er is nog een veel groter nadeel. Voor mannen gaat koorts namelijk gepaard met tijdelijke steriliteit. Tijdelijk. Maar toch niet zo’n prettig idee.
Resistentie
In de tropen is toenemende resistentie van ziekteverwekkers tegen antibiotica. Misschien zullen we op een gegeven moment op zoek moeten naar alternatieven. Zou de pyrotherapie dan ooit weer toegepast gaan worden? Wie weet. Misschien zullen we op een dag niet anders kunnen dan patiënten opnieuw met malariabloed te infecteren.
Toch maar een beetje oppassen met die syfilis.
David van Bodegom