In Gaza is door het zich voortslepende conflict tussen Israël en Palestina een ernstig gebrek aan schoon drinkwater ontstaan. Dr. Mahmoud Shatat groeide op in Gaza en werkt hier nu als Water- en Sanitatiedeskundige voor Oxfam. Hij ziet de mogelijkheden om afvalwater te zuiveren tot schoon drinkwater en om land te irrigeren.
Mahmoud Shatat is in Nederland om met verschillende mensen en organisaties te praten over de watersituatie in Gaza, en wat er nodig is om deze te verbeteren. Hij behaalde zijn master en PhD in het Verenigd Koninkrijk en specialiseerde zich in duurzame methodes om met energie en water om te gaan. Nu is hij teruggekeerd naar Gaza en werkt hij voor Oxfam. Het bezoek van Mahmoud is bijzonder, want door de blokkade door Israël is het lastig voor hem om Gaza te verlaten.
Helpen waar het kan
“Mensen in de Gazastrook zijn voor schoon drinkwater afhankelijk van humanitaire organisaties of waterverkopers. Ongeveer 80 procent van de mensen ontvangt nu hulp van internationale hulporganisaties of de VN,” vertelt Shatat.
Watercrisis
Een van de grootste problemen in Gaza is dat er momenteel bijna geen schoon drinkwater beschikbaar is. Daar zijn verschillende oorzaken voor. De enige bron voor water in Gaza is grondwater. Dit water is voor 98 procent vervuild met chloride en nitraat of te zout geworden en niet meer drinkbaar volgens de standaarden van de Water Health Organization.
Het gebrek aan schoon drinkwater en goede afvoer van afvalwater brengt ernstige risico’s voor de volksgezondheid met zich mee. Shatat: “Gaza is een klein maar zeer dichtbevolkt gebied, met een gebrek aan basisbehoeften en hygiëne. 30 Procent van de huishoudens in Gaza niet is aangesloten op de riolering. Ook de straten worden dus regelmatig overspoeld met rioolwater. Dit water trekt in de grond en in de straten. De kinderen die hier op straat spelen worden er erg ziek van.”
Samen met Oxfam voorziet hij kwetsbare gemeenschappen van schoon drinkwater. “Ook geven we voorlichting in gemeenschappen over hygiëne en hoe ze ziektes kunnen voorkomen. Ook zorgen we met het Water Safety Plan dat het water wat verkocht wordt door verkopers schoon en veilig is.” Daarnaast plaatst en repareert Oxfam toiletten in huizen, of voorziet mensen met een handicap van een aangepast toilet. “Dit jaar hebben we bij 185 huishoudens toiletten kunnen plaatsen.”
Hoewel dit veel mensen helpt, is er ook een lange termijnoplossing nodig om de mensen in Gaza van schoon water te voorzien en rioolwater op een veilige manier af te voeren. “Je moet je voorstellen dat er nu honderd miljoen liter (zo’n 40 Olympische zwembaden) per dag aan afvalwater geloosd wordt in de zee. Het strand is de enige plek die de Palestijnen in Gaza kunnen gebruiken voor recreatie. Ze zwemmen en vissen er, maar het strand is compleet vervuild met rioolwater. De stank is er verschrikkelijk.”
Afvalwater afkomstig van huishoudens stroomt onbehandeld de Middellandse Zee in. Foto: Evelien van Roemburg.
Schoon water
De zuivering van dit afvalwater zou volgens Shatat op verschillende manieren de watercrisis kunnen keren. “Als rioolwater goed wordt afgevoerd naar zuiveringsstations beland het namelijk niet onbehandeld in de zee of in de grond, wat het grondwater nog verder vervuilt, en kan het gebruikt worden om land te irrigeren.” Daarnaast is het oppompen en ontzilten van grondwater een belangrijke manier om mensen in de omgeving van schoon drinkwater voorzien. Dit proces heet ontzilting, en haalt mineralen uit het water zodat het drinkbaar is. Door overmatig gebruik van het grondwater in Gaza is zeewater binnengedrongen, waardoor het nu te zout is geworden voor consumptie, en bovendien grotendeels vervuild met nitraat en chloride.
Als rioolwater goed wordt afgevoerd, kan het gebruikt worden om land te irrigeren
In ‘Waste Water Treatment Plants’ (WWTP) kan afvalwater gezuiverd worden. Ook zijn er als korte termijn oplossing nu Short Term Desalination Plants opgezet, waar grondwater gezuiverd wordt tot drinkwater. Dit water is echter niet voor iedereen beschikbaar. “Ook kunnen de WWTP’s de grote dagelijkse toestroom aan afvalwater niet aan, omdat ze in slechte staat verkeren”, aldus Shatat.
Daarom staat de bouw van drie nieuwe, permanente zuiveringsstations gepland. De ‘Gaza Central WWTP’, het grootste nieuwe zuiveringsstation voor afvalwater, heeft nu financiering gevonden bij de Duitse bank KfW, maar het is nog niet bekend wanneer de constructie begint. Wel is de bouw van een zuiveringsstation in het Noorden begonnen, en staat de bouw van een tweede WWTP in het zuiden gepland voor volgend jaar. Als alles soepel verloopt, kunnen deze over vier jaar gebruikt worden.
Door de blokkade zit de Gazastrook nu acht tot twaalf uur per dag zonder stroom
Politiek probleem
Volgens Mahmoud is dit een goede oplossing, maar is de blokkade van Israël een grote uitdaging in het realiseren ervan. “Door de blokkade zit de Gazastrook nu acht tot twaalf uur per dag zonder stroom. En waterzuiveringsstations hebben onafgebroken energie nodig om te functioneren.” Nu wordt er – onder andere met hulp van humanitaire organisaties – energie opgewekt met dieselgeneratoren, maar dit is helaas nog te weinig en te duur om de stations continue in bedrijf te houden.
Of de nieuwe plannen ook echt vlot zullen verlopen, is dus grotendeels afhankelijk van de politieke situatie in het gebied. Want ook bouwmaterialen, voertuigen en pompen kunnen door de Israëlische blokkade nauwelijks worden geïmporteerd, waardoor er geen onderhoud aan de stations kan worden gedaan en de bouw van nieuwe stations vertraging oploopt. Voor Shatat is dat onbegrijpelijk: “Israël negeert het internationale recht. Als bezettende macht hebben zij een verantwoordelijkheid om de mensen te voorzien in basisbehoeften. Toegang tot schoon en betaalbaar water en wc’s behoren tot deze basisbehoeften.”
Foto: Alison Martin
Als de situatie verbetert, kunnen ook de nieuwe zuiveringsstations snel gebouwd worden en kunnen de oude beter functioneren. En dat is belangrijk, want het probleem kent volgens Shatat geen grenzen. “Het vuile water dat dagelijks in zee belandt, bereikt ook langzaam Israël. Mijn boodschap aan Israël is om samen te werken met de Palestijnen en materialen te leveren zodat ze hun faciliteiten kunnen repareren en onderhouden.”
