Ik ben een actief en meelevend katholiek. Met enige regelmaat begin ik de dag met het vieren van de eucharistie in mijn parochiekerk. Ik denk genoeg te weten van de geschiedenis om te beseffen dat religie altijd het risico loopt te worden verdraaid in fanatisme en intolerantie. De kruistochten en de inquisitie in de katholieke traditie zijn daarvan historische bewijzen. Net als het pedofilieschandaal. Dat zal misschien niet zo de geschiedenisboekjes ingaan, maar is evengoed een verhaal van religieus gelegitimeerd machtsmisbruik.
Dat ik katholiek ben, maakt nog niet dat ik me moet verantwoorden voor dit misbruik. Waar ik wél op mag worden aangesproken, is het besef dat religie het risico loopt het alibi te zijn voor wangedrag en misbruik. En dat het, hoe bescheiden ook, mede mijn verantwoordelijkheid is om mijn religie en mijn kerk daarvoor te behoeden.
Overigens geldt pervertering niet alleen voor religie. Het Stalinistische communisme was ook een vervalsing van Marx’ opvattingen over de uitbuiting van de arbeidende klasse. Net zoals het neo-liberalisme een verdraaiing is van een gezond en waardevol marktdenken. In beide gevallen kostte, en kost, dit misbruik miljoenen mensenlevens.
Meer dan religie
Naar aanleiding van het pedofilieschandaal is heel wat bagger uitgestort over de katholieke kerk, de paus en onze lieve Heer. Zowel in columns als spotprenten en beledigingen. En toch is er nergens in de wereld een aanslag gepleegd door katholieken om dit te wreken. Blijkbaar is er meer nodig dan het schofferen van een religie om mensen tot barbaars geweld aan te zetten.
De Fransman Domonique Moïsi schrijft in zijn boek ‘De geopolitiek van emotie’ over de cultuur van vernedering die dominant is in de Arabische wereld. Verklaart dat misschien waarom de aanslagplegers in Parijs de islam zo verdraaien? Mogen we wat is gebeurd historisch en politiek verklaren?
Vastberaden en verbonden
Vandaag zei iemand dat met de aanslag in Parijs de Middeleeuwen zijn doorgedrongen in de 21ste eeuw. Was het maar zo simpel. Het pijnlijke voor ons is dat deze barbaarse daad voluit modern is en alleen te begrijpen tegen de achtergrond van de moderniteit; van een geschiedenis van arrogantie en kolonialisme; van migratie en ongelijkheid; van het onderscheid tussen eerste en tweederangs burgers; van een gefragmenteerde samenleving.
Daarom zijn woorden van verbondenheid, die ik gisteravond hoorde in Utrecht en elders in Nederland zo belangrijk. In Utrecht namen moslims en moslima’s de microfoon om hun verbondenheid uit te drukken, in de afschuw en in de vastberaden wil om vrijheid te verdedigen.
Een straaltje licht op een inktzwarte dag.
