Achtergrond

‘Neem Syrië-strijders serieus’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

De Islamitische Staat (IS) is bijna dagelijks in het nieuws. Toch lijkt de strijd in Syrië en Irak ver van ons bed. Wat is IS nou precies, wat is haar aantrekkingskracht op sommige Westerse moslims en wat zou gedaan kunnen worden om dit geweld te stoppen?  Een interview met Ugur Umit Üngör, genocidedeskundige aan de Universiteit Utrecht en het NIOD aan de vooravond van zijn bijdrage aan de lezing Van Schilderswijk tot Kobani van Skript Historisch Tijdschrift: “Soms denk ik: ‘Als IS een paar treinstations opblaast, ontstaat er wellicht eindelijk een serieuze interventie vanuit het Westen’.”

Ugur Umit Üngör sprak woensdag 26 november op het symposium Van Schilderswijk tot Kobani: Nederlandse Jihadisten in het Kalifaat.

Een verslag van de avond vindt u op de website van Skript.

Onze kranten staan elke dag vol met nieuws over IS, terwijl dit niet de enige groepering is die strijdt in Irak en Syrië. Wat maakt IS zo fundamenteel anders?
“Gemakzuchtig worden nogal eens alle groeperingen die in Irak en Syrië strijden tegen de gevestigde orde onder de noemer van ‘terrorisme’ gebracht. Een groot aantal organisaties die strijden in Irak en Syrië bevinden zich in een grijs gebied, ze gebruiken bijvoorbeeld wel vaak de middelen die je van een terroristische organisatie zou verwachten (zoals autobommen), maar wel met als doel Assad omver te werpen. Dat maakt ze in de ogen van de burgerbevolking tot vrijheidsstrijders. Deze organisaties hebben dan ook een groot mandaat onder de burgerbevolking. Naar mijn mening is er daarom maar één echte terroristische groep in Irak en Syrië, namelijk de IS. Ze zijn niet alleen illegitiem en hebben zeer beperkte steun van de burgerbevolking, maar oefenen structureel geweld uit tegen burgers.”

Het jaar 2014 zal de boeken in gaan als het jaar van IS. Zijn ze ook pas zo kort actief of bestond IS al langer?
“IS is al sinds 2012 zeer actief in Syrië, en waren toen al net zo meedogenloos als ze nu zijn. Dat IS nu zo volop in het nieuws is komt enerzijds omdat ze gegroeid zijn, maar heeft toch voornamelijk te maken met het feit dat er meer Westerse mensen bij betrokken zijn geraakt, zowel als daders als slachtoffers. Neem bijvoorbeeld het filmpje waarin David Haines werd onthoofd: een Brits staatsburger die door een andere Brits staatsburger wordt vermoord aan de andere kant van het continent. Door dit soort voorvallen is er de afgelopen maanden meer betrokkenheid ontstaan in het Westen, maar Syriërs lijden al veel langer onder IS(IS).
Het zegt tegelijkertijd ook een hoop over de obsessies van de Westerse media. De media trappen met open ogen in de propaganda van de IS. Dit is precies wat ze willen, hoog op de agenda staan.”

Wat zou er volgens jou moeten gebeuren om het geweld te stoppen?
“Het Westen had in 2011 al twee precisiebombardementen moeten plaatsen op strategische doelwitten en daarna meteen met Assad moeten gaan praten in de trant van ‘als jullie niet ophouden met dit geweld dan gaan we hiermee verder’. Ook hadden ze moeten samenwerken met de Arabische Liga, die veel legitimiteit onder de bevolking had. Inmiddels is het hier te laat voor, dat is echt een gemiste kans. Een no-fly zone lijkt me nog steeds een goede oplossing. Een no-fly zone is makkelijk te realiseren met steun van de NAVO en zou echt veel levens kunnen redden.”

Bij welke organisatie ligt de primaire verantwoordelijkheid om in te grijpen?
“Bij de EU. Vanaf Nederland is het maar drie uur vliegen naar Syrië. Het is raar dat Amerika veel meer te zeggen heeft over deze kwestie, terwijl dit conflict veel meer een kwestie van Europese veiligheid is dan van Amerikaanse veiligheid. De Amerikanen hebben überhaupt maar twee buurlanden, dus waar bemoeien ze zich mee?
De EU mist echt een enorme kans door zich niet te verenigen in een Europees leger. We hebben te maken met een collectief actieprobleem en met name Duitsland is te pacifistisch. Maar zoals Desmond Tutu al zei: ‘if you are neutral in the face of injustice, you are helping the oppressor’.”

Gaat het Westen ingrijpen?
“Als ze het tot nu toe niet hebben gedaan, denk ik het niet. Soms denk ik: Als IS een paar treinstations opblaast, ontstaat er wellicht eindelijk een serieuze interventie vanuit het Westen. Dat klinkt heel cynisch, natuurlijk hoop ik niet echt dat dit gebeurt, maar het zou zomaar kunnen. Zoals ik al zei, zou Amerika buiten spel gezet moeten worden. We hebben in Europa veel meer legitimiteit dan de Amerikanen. Met name Duitsland heeft heel veel respect in het Midden-Oosten.”

Waarom voelen enkele Westerse moslims zich aangetrokken tot IS?
“In recent onderzoek naar motieven van Westerse jihadisten wordt er een onderscheid gemaakt tussen vier typen jihad-strijders. Je hebt de fanatici die geloven in de utopie van een kalifaat waarin al het slechte uit de wereld zal verdwijnen. Dan heb je de avonturiers, misschien wel de meest onethische groep. Dit zijn bijvoorbeeld mensen uit de Streetgangs van Los Angeles die filmpjes van zichzelf maken in Syrië waarop ze aan het schieten zijn. Jongens die bij terugkomst filmpjes aan hun vrienden laten zien en zeggen: ‘Kijk eens wat ik heb gedaan terwijl jij hamburgers hebt staan bakken’.
Een derde groep bestaat uit jongens die worden geronseld omdat ze irrelevant zijn. Zij hebben een negatievere prikkel dan de avonturiers om naar Syrië of Irak te gaan Dit zijn jongens die op zoek zijn naar persoonlijke zingeving. Aan vakkenvullen bij de Albert Heijn zit geen glorie, maar wanneer je op video vastlegt dat je iemand onthoofd, kent opeens de hele wereld je. Een vierde groep is de bozen, de groep jongens die voornamelijk boos is op het Westen en zich onbegrepen voelt in de Westerse samenleving.”

Wat moeten we doen met jihadisten die terugkomen naar Nederland?
“Er zijn vier soorten jihadisten, dus er moeten ook vier soorten strategieën ontwikkeld worden. Er moet echt naar mensen gekeken worden, niet alleen naar hun persoonlijkheid, maar vooral ook naar hun motieven en wat ze gedaan
hebben. Ik vind het Deense systeem een goed voorbeeld, waarin de jongens daadwerkelijk serieus worden genomen. Ze zeggen daar: “ik weet dat je naar Irak of Syrië bent gegaan om onrecht te stoppen, maar jij als individu kunt zoiets ingewikkelds niet stoppen”. Zo’n systeem is echt gericht op rehabilitatie, in plaats van criminalisering en vervolging. Dat werkt averechts, de gevangenis is immers de beste universiteit voor georganiseerde criminaliteit en al deze jongens komen er als geharde gangsters uit.
De Europese staten hadden deze jongens eigenlijk moeten ‘vangen’ voordat ze in zo’n meedogenloze organisatie terechtkwamen. We hadden moeten zeggen: ‘we gaan een bataljon organiseren. We gaan misschien niet vechten, maar wel vluchtelingen helpen’. Op deze manier hadden deze jongens aan iets positiefs kunnen bijdragen.”  

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons