De vraag naar ‘kritieke grondstoffen’ stijgt snel. De consument moet meer van zich laten horen.
(Dit opinie-artikel verscheen bij de Regionale Persdienst op zaterdag 19 april 2014, o.a. in De Stentor en het Brabants Dagblad)
De economische groei van China, opkomende economieën, de Verenigde Staten en (sinds kort weer) de Europese Unie, inclusief Nederland, is niet alleen goed nieuws. Door die groei dreigt op steeds kortere termijn een tekort aan grondstoffen te ontstaan. Volgens onderzoek van de OESO leeft over vijftien jaar 80 procent van de wereldwijde
middenklasse in Azië en Afrika en is die klasse gegroeid van de huidige twee naar vijf miljard mensen. Die middenklasse wil ook graag in auto’s rijden en de nieuwste technologie gebruiken. Al die mensen die een luxe leven nastreven, zorgen voor een enorme toename van het grondstoffenverbruik.
De grondstoffen die we gebruiken voor luxe goederen komen oorspronkelijk uit landen waar een grotere kans is op politieke instabiliteit en milieuschade.We kunnen daar ontzettend last van krijgen. Denk aan prijsstijgingen, denk aan conflicten.
De jacht op grondstoffen is al een tijd geopend en heeft grote gevolgen. In de burgeroorlog in de Democratische Republiek Congo draait het om de handel in mineralen en China en Japan vechten een conflict uit over grondstofrijke eilanden. China heeft de export van grondstoffen naar Japan al eens stopgezet, waardoor de prijzen van elektronische apparaten als mobiele telefoons en televisies omhoog schoten. Steeds vaker bereiken ons berichten over conflicten in mijnen, slechte arbeidsomstandigheden en schendingen van mensenrechten en milieu in (vooral) het grondstofrijke Afrika. Daar maak ik me ernstig zorgen over.
Juist consumenten in Nederland en andere Europese landen kunnen iets doen aan dit probleem door te streven naar meer openheid van informatie. Voor grondstoffen die we gebruiken in smartphones, auto’s, zonnepanelen, horloges en camera’s is Europa afhankelijk van de rest van de wereld. De EU en Nederland bestempelen deze
grondstoffen vaak als ‘kritiek’. De kritieke grondstof indium zit bijvoorbeeld in LCD-beeldschermen en touchscreens. Ook goud wordt betiteld als kritiek door de Nederlandse overheid. Goud zit onder andere in smartphones en wasmachines. De
misstanden voor mens en milieu vinden (indirect) plaats voor bovenstaande producten.
Gelukkig is er sprake van beginnende openheid: recent is in de VS een wet aangenomen die bedrijven verbiedt om op de Amerikaanse markt producten aan te bieden waar ‘conflictmaterialen’ in zitten uit Congo. Ook in Europa worden zulke initiatieven ondernomen. Bedrijven moeten aan steeds strengere eisen voldoen. Overheden rapporteren frequenter wat zij ontvangen en betalen voor metalen en mineralen. Er wordt dus al meer informatie openbaargemaakt, maar het is vaak (te) vrijwillig en helaas is veel info nog steeds niet publiek. Zo houden veel producenten
van smartphones achter uit welke grondstoffen hun mobieltjes bestaan en waar deze vandaan komen.
De consument kan openheid aanjagen op ten minste twee manieren. Ten eerste: iedereen kan door de toegenomen informatie zelf steeds makkelijker producten ‘checken’. Er bestaan lijstjes waarop je kunt zien hoe conflictvrij producten zijn. De Amerikaanse ngo Enough heeft bijvoorbeeld in 2012 een ranking gepubliceerd
van elektronicabedrijven waar Intel, HP en Philips goed uitkwamen, maar Nintendo, HTC en Nikon slecht scoorden. Hou als consument dus rekening met openbare lijsten waar producten en bedrijven worden beoordeeld.
Ten tweede: consumenten moeten de winkels en topmerken actiever bevragen over de oorsprong van producten. Wanneer consumenten steeds kritischer worden, moeten bedrijven en overheden hier wel serieus rekening mee houden. Klanten zijn cruciaal voor bedrijven. Zoals stemmers cruciaal zijn voor politici. Hoe meer ondernemers
worden uitgedaagd en bevraagd hoe belangrijker het voor hen wordt op een eerlijkere manier te produceren.
Door actief op zoek te gaan naar de herkomst van producten kan de kritische consument (letterlijk) goud waard zijn.
Zie ook:
