Achtergrond

Het belangrijkste ziekenhuis in Congo heeft aan alles tekort

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

De embarmelijke staat van de gezondheidszorg in het belangrijkste ziekenhuis in de hoofstad van de Democratische Republiek Congo staat synomiem voor de sociaal-economische ontwikkelingen in het land, dat wordt gekenmerkt door conflicten en corruptie. Verbetering van de gezondheidszorg is alleen mogelijk als het hele gezondheidsstelsel en het management ervan wordt aangepast.

Wereldwijde gezondheid krijgt weinig aandacht in het Nederlandse beleid. En dat terwijl grensoverschrijdende gezondheidsproblemen, zoals antibiotica-resistentie, steeds belangrijker worden. Op Wereldgezondheidsdag presenteerde Kaleidos Research het rapport ‘Health has no borders’ en een filmpje dat in één minuut laat zien hoe onze gezondheid samenhangt met andere delen in de wereld. Op 27 mei vindt een afsluitend debat plaats 'Health & the City' in Pakhuis de Zwijger.

Op de Eerste Hulp van het Kinshasa General Hospital – het belangrijkste en grootste ziekenhuis van Kinshasa – ligt een dode man, de vader van Elie Bule. ‘Mijn vader stierf omdat hij vanaf zijn binnenkomst 21 uur lang geen medische zorg kreeg,’ zegt ze. ‘Bij aankomst werd hij in een volle en te warme zaal gelegd. Hij kreeg geen zorg voordat we alle formaliteiten en betalingen rond hadden. Dat duurde uiteindelijk te lang.’

Even verderop legt Freddy Yekini zijn matras neer in één van de vele gangen in het ziekenhuis. Hij plaatst zijn muskietennet erboven. Het is negen uur in de avond en tijd om te slapen. Hij verblijft al zeven maanden op deze manier in het ziekenhuis voor zijn dagelijkse therapie. ‘Ik ben er nu aan gewend,’ zegt hij met een zucht. Yekini is geen uitzondering. Elke avond zijn de gangen van het ziekenhuis vol met matrassen van patienten die geen zorg krijgen in de ziekenzalen, maar die praktisch in het ziekenhuis wonen.

Een tekort aan van alles
Medische fouten, een riskant onhygienische situatie en een chronisch gebrek aan medicijnen. Dat is nog maar het topje van de ijsberg van de dagelijkse problemen waar de Kinshasa General Hospital mee te maken heeft. Patienten moeten vooral geduld hebben. Er is geen haast. Medisch personeel is niet gemotiveerd omdat hun salaris vaak niet wordt uitbetaald. Dokter Tambwe werkt bijvoorbeeld al twee jaar in het ziekenhuis maar zijn naam staat nog steeds niet op de loonlijst van het ziekenhuis. Bovendien heeft veel personeel niet de training en benodigdheden om snel in te grijpen bij complicaties. De situatie is zo slecht dat zelfs de toevoer van drinkwater en elektriciteit onbetrouw is.  

Wie het kan betalen gaat naar het buitenland
Het Kinshasa General Hospital telt nog wel een groot aantal medische specialisaties en daarom worden veel patienten van andere ziekenhuizen doorverwezen naar het ziekenhuis. Het is nog steeds één van de belangrijkste ziekenhuizen van het land met 2000 bedden. Eens was dit ziekenhuis in de hoofdstad van de DRC één van de beste ziekenhuizen van Afrika. Onder het Belgische koloniale bewind en in de eerste jaren na de onafhankelijkheid van Congo in 1960 gingen patienten uit Zuid-Afrika naar de Kinshasa General voor een behandeling.

Wie geld heeft, wil niet in het ziekenhuis worden opgenomen en gaat het liefst richting Zuid-Afrika, India of Europa voor behandeling

Vanaf de jaren zeventig ging de kwaliteit van het ziekenhuis snel achteruit door gewapende conflicten, oplopende corruptie en dictatorschap. Kinshasa General is daarom het synomiem geworden voor de dramatische sociaal-economische ontwikkelingen in Congo. Het gaat om een ‘compleet disfunctioneren’ van het belangrijkste ziekenhuis in de hoofdstad, legt Siango uit die werkt als veiligheidsbeambte in het ziekenhuis, maar niet met zijn hele naam genoemd wil worden. ‘Wie nu geld heeft, wil niet in het ziekenhuis worden opgenomen en gaat het liefst richting Zuid-Afrika, India of Europa voor behandeling,’ aldus Siango.

Een levendige handel in en om het ziekenhuis
En waar gebrek is aan alles, groeit de vraag en daarmee de commercie. Voor betaling kunnen wel zaken geregeld worden buiten het ziekenhuis om, zoals het verkrijgen van medicijnen, plastic handschoenen, zeep, en water. Er is een levendige handel in producten en diensten ontstaan die het ziekenhuis zelf zou moeten leveren. Patienten betalen daarom niet alleen de ziekenhuisrekening, maar daarboven nog een rekening voor vele noodzakelijke extra’s. Léon Mbala bijvoorbeeld vertelt dat hij gedwongen werd om als patient 200 francs (0,20 euro) te betalen om gebruik te mogen maken van het toilet.

Sociale onrust
Zoals alles in de Congo is ook de gezondheidszorg doordrenkt  politiek. Dit jaar op 20 en 21 januari waren er ernstige rellen in Kinshasa. Het ziekenhuis was daarbij onderwerp van politiek toen leden van de oppositie partijen een mars richting het ziekenhuis organiseerden, om aandacht te vragen voor de vele doden die volgens hen onterecht in het ziekenhuis vallen. De politie schoot op de mars waarbij vier gewonden vielen. De regering heeft zelf gesteld dat de kwaliteit van de zorg beter moet, de medische trainingsopleidingen weer van hoog niveau moeten worden, en de bestaande infrastructurele problemen met toevoer van water en elektriciteit snel moeten worden aangepakt. 

Beperkt overheidsbudget
Enkele jaren geleden is de regering  gestart om in de gezondheidszorg te investeren. Het gaf in 2000 nog 3.8% van het nationale budget uit aan gezondheidszorg, in 2014 was dat 13%. Dat is nog steeds onder de doelstelling van 15% zoals was vastgesteld in de Afrikaanse Unie. De hogere uitgaven in de gezondheidszorg als percentage van het nationale budget zeggen echter nog niet alles. Het nationale budget van de Congolese overheid is één van de laagste in Afrika gemeten als percentage van de nationale economie (Bruto Nationaal Product). Daarom zijn de totale uitgaven voor gezondheidszorg per hoofd van de bevolking in Congo vele malen lager dan het gemiddelde voor de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara: US$11 versus US$31.

Of de plannen van de regering tot verbetering van de gezondheidszorg zullen leiden zal voornamelijk afhangen van het management ervan en de aanpak van de corruptie. De Kinshasa General wordt niet gefinancierd vanuit een publiek fonds, maar alle afdelingen binnen het ziekenhuis hebben hun eigen financiele structuur en zijn gehuisvest in een eigen gebouw op het ziekenhuisterrein. Gebouw 20 van het ziekenhuis wordt bijvoorbeeld ondersteund door MONUSCO (United Nations Organization Stabilization Mission in the DRC), en gebouw 10 door de Egyptische ambassade in Kinshasa. Het ziekenhuis werkt dus niet als een eenheid wat inefficiency en mismanagement verder in de hand werkt.

Versterken van het hele gezondheidstelsel
Dokter Tambwe, een jonge arts met veel ambitie, stelt dat het ziekenhuis een lange termijn investeringsplan nodig heeft dat uitgevoerd moet worden door een nieuw, niet politiek aangestuurd management. ‘Dat is de enige manier om de malafide private doctoren aan te pakken die nu afspraken maken met patienten voor persoonlijke betaling,’ zegt Tambwe.

Volgens Chinua Akukwe in zijn boek ‘Healthcare Services in Africa’, moet voor heel Afrika de focus in de gezondheidszorg veranderen. Tot op heden is er voornamelijk beleid gemaakt rond specifieke ziektes als HIV/Aids, tuberculose, en malaria. Het is volgens de West-Afrikaanse arts tijd dat de versnippering wordt tegengegaan en budget en beleid vooral gericht worden op de verbetering van de gezondheidszorg en in het bijzonder moeten alle gezondheidsdiensten als een geheel worden gezien binnen een gezondheidsstelsel.

Hoewel betere medicijnen belangrijk zijn, gaat maar een kleine fractie van al het hulpgeld naar verbetering van het gehele gezondheidsstelsel en de transformatie die daarin nodig is. 

De Europese Unie (Europese Commissie en de afzonderlijke lidstaten samen) is bijvoorbeeld de grootste donor aan het Global Fund. Het geld is vooral bedoeld voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen in de bestrijding van HIV/Aids en malaria. Hoewel betere medicijnen belangrijk zijn, gaat maar een kleine fractie van al het hulpgeld naar verbetering van het gehele gezondheidsstelsel en de transformatie die daarin nodig is. Zoals ook de Congolese arts Tambwe stelt: ‘Als de medicijnen niet de patienten kunnen bereiken door mismanagement en corruptiepraktijken, hebben ze er niks aan’.

Dit is deel tien in de blogreeks over mondiale gezonheid. Zie voor de andere delen op www.oneworld.nl/research. Dit artikel is mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van Free Press Unlimited.

 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons