Besmettelijke ziekten of andere wereldwijde gezondheidsdreigingen halen regelmatig de krantenkoppen. Helaas krijgen de berichten daarna weer weinig aandacht totdat ze uitgroeien tot wereldwijde "killers". Cristina Valencia werkte samen met de Wereldgezondheidsorganisatie in West-Afrika op het gebied van Ebola en stelt dat overheden en andere organisaties moeten samenwerken om gezondheidszorg te versterken. Dat is nodig om de gezondheid van mensen wereldwijd te verbeteren.
Mondiale gezondheid speelt als onderwerp een steeds belangrijkere rol bij internationale veiligheidsvraagstukken. En dat beperkt zich niet alleen tot infectieziekten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt dat niet-overdraagbare ziekten (ook wel bekend als “welvaartziekten”), zoals hart- en vaatziekten, beroerten en verwondingen wereldwijd tot de belangrijkste oorzaken van invaliditeit behoren en dat in 2015 16 miljoen mensen met deze ziekten te maken krijgen. Tegelijkertijd is het aantal sterfgevallen als gevolg van besmettelijke ziekten, zoals malaria, tuberculose en ziekten die eenvoudig te voorkomen zijn omdat er goede vaccins voor bestaan, afgenomen. Dat is het gevolg van goede voorlichting en onderwijs.
In 2015 krijgen 16 miljoen mensen met niet-overdraagbare ziekten te maken
Dubbele ziektelast
Veel ontwikkelingslanden hebben echter met een "dubbele ziektelast" te maken: ze moeten blijven werken om infectieziekten tegen te gaan terwijl ze ook welvaartziekten en milieu-gezondheidsrisico's, zoals luchtvervuiling, klimaatverandering en besmet water moeten aanpakken. De welvaartziekten verdienen meer aandacht.
Nieuwe manieren om wereldwijde gezondheid te meten
Hoewel het bewustzijn groeit dat welvaartziekten belangrijker worden, gebruikt de WHO nog steeds andere indicatoren om de wereldwijde gezondheid te meten. Dat gebeurt vooral door te kijken naar malaria, de gezondheid van kinderen en vrouwen, tuberculose, geslachtsziekten, voeding, hiv/aids en sanitaire voorzieningen. Ik pleit ervoor om ook de toenemende welvaartziekten hierin mee te nemen.
Van ondervoeding naar slechte voeding
In de 20e eeuw hingen de wereldwijde gezondheidsproblemen voor een groot deel samen met ondervoeding. Tegenwoordig hebben veel wereldwijde gezondheidsuitdaging te maken met "overvoeding" en slechte voeding. Risicofactoren zoals obesitas en slechte voeding – en daarmee samenhangende ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten, longziekten, kanker en psychische ziekten –zijn verbonden met (sociale) armoede en onze leefomgeving zoals overbevolking in krottenwijken, onvoldoende sanitaire voorzieningen en slechte toegang tot zorginstellingen. 80 procent van de wereldwijde ziektelast ligt in de lage- en middeninkomenslanden.
80% van de wereldwijde ziektelast ligt in de lage- en middeninkomenslanden
Leren van Ebola
De Ebolacrisis in West-Afrika heeft heel duidelijk laten zien dat er een verband is tussen het gebrek aan voorzieningen in de betreffende landen en de wereldwijde bedreiging van de gezondheid. Zo was er een tekort aan publieke middelen voor gezondheid en de infrastructuur zoals behandelcentra, medicijnen, veldartsen, laboratoria en transportvoertuigen. De uitbraak van Ebola legde bovendien een enorme druk op het gezondheidszorg in West-Afrika en mensen die andere gezondheidsproblemen (dan Ebola) hadden, konden nergens terecht omdat alle middelen waren ingezet om de epidemie in te dammen.
De uitbraak van Ebola heeft de mogelijkheden vergroot voor landen om zich beter voor te bereiden op toekomstige uitbraken omdat er response teams zijn opgericht om landen bij te staan. Maar er moet nog veel gebeuren om de situatie in West-Afrika te verbeteren zodat een epidemie met de omvang van Ebola goed aangepakt kan worden. Hiertoe moet de algehele coördinatie en de betrokkenheid van overheden, internationale organisaties, ngo's, de particuliere sector en publiek-private partnerschappen worden versterkt. Deze wereldwijde impuls is nodig om Ebola in West-Afrika uit te roeien.
In de afgelopen vijf jaar is de aanpak van ziekten in ontwikkelingslanden een belangrijk kenmerk van buitenlandse politiek van verschillende landen. Sommige landen zien het stoppen van de verspreiding van hiv, tuberculose (tbc), malaria, de vogelgriep en andere grote killers als een morele plicht. Anderen zien het als een vorm van publieke diplomatie. En weer andere landen hebben vooral oog voor zelfbescherming, aangezien microben geen grenzen kennen. Naast de investeringen van landen, zijn particuliere donateurs belangrijke spelers op het gebied van mondiale gezondheid. Het lijstje wordt aangevoerd door de Bill and Melinda Gates Foundation en Warren Buffett.
Overgaan tot actie
Ook al krijgt wereldwijde gezondheid veel aandacht wanneer er crisis uitbreekt, overgaan tot actie ontbreekt vooralsnog. Volgens Keiji Fukuda, adjunct-directeur-generaal voor gezondheid en veiligheid van de WHO, is dit één van de, zo niet dé grootste uitdagingen op het gebied van de wereldwijde gezondheidsagenda: “Bij een noodsituatie is er veel aandacht en wordt er veel gezegd over hoe belangrijk het is, maar vervolgens verdwijnt de aandacht weer."
Om de wereldwijde gezondheid te verbeteren moeten er vier stappen genomen worden. Ten eerste moeten overheden het voortouw nemen bij de ontwikkeling van effectieve gezondheidssystemen. Daarnaast moet er structureel meer in gezondheid worden geïnvesteerd. Ten derde is het van belang dat de groeiende uitdaging van welvaartziekten hoger op de agenda staat. En tot slot moet er ingezet worden op een brede aanpak van gezondheid vanuit internationale organisaties en internationale samenwerking. Op die manier blijven we niet steken op woorden maar gaan we over op daden om de wereldwijde gezondheid te verbeteren.
Dit is deel twaalf in de blogreeks over mondiale gezonheid. Zie voor de andere delen het online dossier Overal Gezond.
