Achtergrond

Waarom zijn Oost-Europese burgers politiek zo passief?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Tijdens verkiezingen komt slechts de helft  van de Oost-Europeanen opdagen. Ter vergelijking: in West-Europa ligt dat aantal met 71 procent een stuk hoger. Ook op andere gebieden tonen Oost-Europese burgers weinig politieke interesse. Zo ligt het percentage Oost-Europeanen dat aangeeft nóóit te zullen deelnemen aan politieke demonstraties rond de 54 procent, ten opzichte van 30 procent van de West-Europeanen.  Hoe kunnen we deze politieke passiviteit verklaren? Teodora Gaidyte, zelf afkomstig uit Litouwen, promoveerde eind november op dit vraagstuk aan de Vrije Universiteit.

Gebrek aan sociaal vertrouwen
Op basis van bestaande literatuur onderscheidt Gaidyte drie redenen waarom mensen geen actieve politieke keuzes maken: ze kunnen het niet (door gebrek aan tijd, geld of kennis), ze willen het niet (door politieke desinteresse, onder andere als gevolg van weinig sociaal en politiek vertrouwen) of ze zijn zich niet bewust van de mogelijkheden (door gebrek aan een sociaal netwerk). 

Gaidyte richt zich in haar onderzoek vooral op de tweede reden. Volgens haar heeft de lage politieke participatie in Oost-Europese landen alles te maken met een gebrek aan sociaal vertrouwen; een gebrekkig vertrouwen in mensen die je niet goed kent. Sociaal vertrouwen is volgens Gaidyte een belangrijke voorwaarde voor politieke participatie. Mensen die sociaal vertrouwen hebben, voelen zich bijvoorbeeld meer betrokken bij een gemeenschap en zijn daardoor eerder gemotiveerd om actief gemeenschappelijke belangen na te streven en politieke informatie uit te wisselen. 

European Social Survey-dataGaidyte maakte voor het empirische gedeelte van haar onderzoek gebruik van European Social Survey-data. Deze data is gebaseerd op vragenlijsten waarmee elke twee jaar de meningen en gedragspatronen van Europese burgers in kaart worden gebracht.

Post-communistische teleurstelling
Volgens Gaidyte is er in de Oost-Europese regio dus sprake van een gebrek aan sociaal vertrouwen. Maar hoe is dit gebrek aan sociaal vertrouwen ontstaan? Tot eind jaren 80 van de vorige eeuw stonden landen zoals Polen, Hongarije, Bulgarije, Roemenië en Litouwen onder een communistisch regime. Onder dit bewind werd sociaal vertrouwen vervangen door wantrouwen richting mensen buiten de directe sociale kring. Het repressieve beleid zorgde ervoor dat alleen goede vrienden en familie vertrouwd konden worden. Dit gedachtegoed leeft volgens Gaidyte nog steeds voort: veel Oost-Europeanen investeren nog steeds voornamelijk in hun familie en goede vrienden. De behoefte om deel te nemen aan publieke activiteiten is klein. Sinds de val van het communisme is het gebrek aan sociaal vertrouwen alleen maar toegenomen door de stijging in armoede, corruptie en criminaliteit. Gaidyte noemt dit de ‘postcommunistische teleurstelling’.

Politieke passiviteit is gevaarlijk voor Oost-Europese burgers

Investeren in democratie
Het communistische gedachtegoed heeft dus geleid tot een politiek apathische houding onder burgers, met als idee: zolang je je niet mengt in politiek, loop je als individu geen gevaar. Deze politieke passiviteit is gevaarlijk voor Oost-Europese burgers, stelt Gaidyte. Paradoxaal genoeg zorgt deze apathische houding er juist voor dat burgers vrijwillig een deel van hun vrijheid opgeven. De politieke elite blijft daardoor aan de macht. Oost-Europese samenlevingen zouden volgens Gaidyte meer moeten investeren in hun democratie; bijvoorbeeld via het democratiseren van maatschappelijke organisaties, zodat deze toegankelijker worden. Dit zal mensen motiveren om zich in te zetten voor gemeenschappelijke doelen. Met name jongeren moeten op deze manier meer betrokken worden bij politiek. 

Teodora Gaidyte promoveerde op 25 november aan de Vrije Universiteit op basis van haar proefschrift 'Explaining political participation in mature and post-communist democracies: Why social trust matters?'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons