Is een grootschalige melkveehouderij een modern en efficiënt bedrijf? Of is het een koeienfabriek met nauwelijks oog voor het welzijn van de koeien? Hoe denkt de Nederlandse burger hierover?
Schaalvergroting in de melkveehouderij lijkt niet altijd bij te dragen aan een positief beeld van de agrarische sector. De uitbraak van infectieziekten draagt daaraan bij. Deze maand kwam de Q-koorts (die tussen 2007 en 2010 uitbrak) weer in het nieuws. Slachtoffers van Q koorts spanden een rechtszaak aan tegen de Staat, omdat die volgens hen te weinig had gedaan om de uitbraak te voorkomen. De politieke partijen zijn verdeeld over de uitbreiding van melkveehouderij tot megastallen. Hoe denkt de Nederlandse burger hierover? Melissa Wolters schreef haar scriptie over dit onderwerp. Kaleidos Research ondersteunde in de begeleiding.
Hoe kwam je bij het onderwerp?
“Ik vond het altijd al interessant vanwege het imago van de melkveehouderij. Een organisatie zoals Wakker Dier heeft veel invloed op dat imago. Mensen hebben snel een mening over grootschalige melkveehouderij en noemen het vaak megastallen, wat ik persoonlijk een negatief beladen woord vind. Grootschalig betekent niet direct dat de dieren het minder hebben dan in een kleinschalige stal. Hoe de boer alles op het bedrijf managet, dat is belangrijk. Het is belangrijk om te kijken hoe mensen er nu echt tegen aan kijken. Vooral ook omdat vanuit de agrarische sector de communicatie en transparantie naar de burger toe steeds belangrijker wordt. Ik wilde dus graag onderzoeken hoe de burger naar grootschalige veehouderij kijkt.”
Grootschalige melkveehouderij
Er bestaat geen duidelijke definitie van grootschalige melkveehouderij. In dit onderzoek wordt er onder verstaan: een melkveebedrijf met meer dan 250 melkkoeien en een oppervlak voor het hele agrarische bedrijf (de stallen, gebouwen, silo’s e,d,) van 1 tot 1,5 hectare. Melkveehouderijbedrijven moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen om te groeien tot een grootschalige melkveehouderij. Zo zijn er voorwaarden op het gebied van milieu, dierenwelzijn, volksgezondheid en omgeving. Deze voorwaarden verschillen per regio. In de provincies Friesland, Groningen, Zuid-Holland en Noord-Brabant is grootschalige melkveehouderij toegestaan, net zoals uitbreiding van de melkveehouderij, mits zij voldoen aan voorwaarden. In Groningen mogen echter geen nieuwe grootschalige melkveehouderijen gebouwd worden.
Waar richtte je onderzoek zich op en hoe heb je het onderzoek aangepakt?
“Mijn onderzoek richtte zich vooral op de gezondheid en welzijn van dieren. De enquête is online afgenomen en via social media verspreid. Zo is het via Wakker Dier, maar ook via organisaties die kritisch tegenover deze organisatie staan verspreid. Vooral via ‘Boerburgertweet’ kwamen veel reacties binnen. Dit is een social media kanaal waar boeren aan burgers laten zien wat ze doen en zo de transparantie over hun werk vergroten. Ook heb ik de enquête in mijn eigen netwerk gedeeld. Uiteindelijk hebben 341 mensen verdeeld over heel Nederland de enquête ingevuld, al kwamen de meeste respondenten wel uit Noord Nederland. Mijn onderzoek is dus niet representatief voor dé Nederlander.”
Is er eerder opinie onderzoek onder Nederlanders uitgevoerd?
“Ja, er is eerder onderzoek uitgevoerd: in 2011, 2003 en 2001, door verschillende onderzoekers. Uit dat onderzoek blijkt dat Nederlanders een aantal voordelen zien van de grootschalige melkveehouderij. Zo kan er volgens Nederlanders meer in dierenwelzijn worden geïnvesteerd en is er een betere ziektebeheersing mogelijk waardoor het risico op een uitbraak van ziekte afneemt. Volgens Nederlands zijn nadelen dat er minder ruimte, aandacht en welzijn voor dieren is, dat dieren worden gezien als ‘product’ en dat er minder koeien in de wei staan. Op het gebied van diergezondheid geven Nederlanders aan dat zij bang zijn dat er door schaalvergroting eerder ziekten ontstaan en die zich gemakkelijker verspreiden.”
Verdeeldheid onder politieke partijen
In het voorjaar van 2016 (toen het onderzoek werd uitgevoerd) waren vijf van de tien grootste politieke partijen (VVD, CDA, D66, CU en SGP) voorstanders van grootschalige veehouderij, mits een aantal voorwaarden wordt voldaan op het gebied van milieu, dierenwelzijn, volksgezondheid en omgeving. De vijf andere politieke partijen (PvdA, PVV, SP, GL en PvdD) waren tegen grootschalige melkveehouderij. Zij vrezen vooral dat de volksgezondheid het milieu en welzijn in het geding komt.
Waren jouw uitkomsten vergelijkbaar met eerder onderzoek?
“Bij eerder onderzoek kwam er meer respons uit de stad. Dat gaf wel een ander beeld. In onderzoek uit 2011 stonden mensen over het algemeen wat kritischer tegenover grootschalige veehouderij; de meerderheid aarzelde over het toestaan, maar neigde naar afkeuren. Mijn onderzoek laat een positiever beeld zien: de meerderheid van de respondenten geeft aan dat ze voor het toestaan van grootschalige melkveehouderij zijn.
Als je de mensen uit steden en plattelandsgebieden binnen mijn eigen onderzoek vergelijkt, zie je dat mensen afkomstig van het platteland een positievere houding hebben en dat zij vaker voor het toestaan van grootschalige melkveehouderij zijn.
Uit mijn onderzoek kwam verder naar voren dat mensen de inrichting van de stal belangrijk vonden, zoals de ligplaatsen van koeien. Ook keken mensen positief tegen nieuwe technologieën aan; ze dachten dat dit positief was voor het welzijn van de dieren. Het weiden van vee werd minder belangrijk gevonden, terwijl uit eerder onderzoek naar voren kwam dat mensen dit juist het belangrijkst vonden.”
Wie moet er volgens Nederlanders vooral een rol spelen in de grootschalige veehouderij?
“Op mijn vraag wie de grootste verantwoordelijkheid had, vonden de meeste mensen dat de boeren en veehouders die verantwoordelijkheid zelf hadden. Eerder onderzoek laat zien dat Nederlanders vonden dat juist de overheid een grotere rol zou moeten spelen. In mijn onderzoek valt ook het verschil tussen de stad en het platteland weer op: inwoners uit de stad zien de overheid vaker als verantwoordelijke partij dan inwoners van het platteland.”
Melissa Wolters heeft de HBO-studie, dier- en veehouderij op het Van Hall Larenstein in Leeuwarden gedaan. Kaleidos Research heeft een deel van het onderzoek naar de visie onder Nederlanders begeleid.
