Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Update: Het verbranden van biomassa is geen duurzaam alternatief om energie op te wekken, stelt de European Academies Science Advisory Council (EASAC). Bij de verbranding van hout blijkt zelfs netto meer CO2-uitstoot vrij te komen dan bij verbranding van kolen en gas.
De Nederlandse overheid heeft miljarden gereserveerd om de komende jaren kolencentrales om te bouwen tot biomassacentrales. Volgens de EASAC is deze transitie echter schadelijk voor het klimaat en een slechte besteding van publiek geld.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 23 mei 2018.
In de zoektocht naar duurzame energie wordt met hoge verwachtingen gekeken naar biomassa. Dat kan eigenlijk van alles zijn, van algen tot rioolslib, maar de gemene deler is dat het een ‘energiedrager van organische oorsprong’ is, wat wil zeggen dat het geleefd heeft. Je kunt het verbranden of vergisten om er energie aan te onttrekken.
In de Nederlandse kolencentrales wordt vooral ‘houtachtige’ biomassa bijgestookt. Dat zijn resten van bomen: zogenaamd top- en takhout dat niet anders gebruikt kan worden 1.
Daar wordt flink op ingezet. Meer dan de helft van de ‘duurzame’ energie die in Nederland wordt opgewekt, komt van de verbranding van biomassa. Ik heb maar even aanhalingstekens om het woord ‘duurzaam’ geplaatst, want de duurzaamheid ervan staat nogal ter discussie. Nadat we vorige week een aantal voordelen van biomassa opsomden, volgen vandaag de nadelen.
1: Biomassa stoot meer CO2 uit dan steenkool
Het duurzame imago van biomassa loopt meteen een flinke deuk op bij deze stelling. Van de meest gebruikte fossiele brandstoffen gas, aardolie en steenkool, stoten die laatste veruit de meeste koolstofdioxide (CO2) uit. Maar biomassa stoot dus nóg meer CO2 uit dan steenkool! Als je snel het CO2-gehalte van de atmosfeer omlaag wil brengen, moet je wellicht toch een andere energiebron overwegen.
Voorstanders zullen tegenwerpen dat CO2 afkomstig was uit de atmosfeer 2 en dat er netto weinig verandert.
Maar dat brengt ons bij:
2: Verbranden gaat heel snel, bossen groeien langzaam
Of zoals Arjen Lubach in zijn uitzending over duurzame energie grapte: “Stel je voor dat je een wedstrijdje doet. Jij probeert een boom te laten groeien en een vriend probeert er een te verbranden. Wie wint er?”
Met andere woorden: je kunt wel zeggen dat de CO2 die vrijkomt bij de verbranding van biomassa al in de atmosfeer zat en dat het dus niet uitmaakt, maar dat is niet helemaal waar. De koolstof zat namelijk in het bos en was daarmee vastgelegd, zij het tijdelijk. Met de verbranding komt die koolstof meteen vrij en ja, dan kan het inderdaad wel een aantal decennia duren voordat een boom van dezelfde omvang is teruggegroeid. Dit is een serieus probleem dat met een serieuze term de ‘koolstofschuld’ heet.
3: Bossen nemen CO2 op, maar niet meer als je ze verbrandt
Dit klinkt als een no brainer, maar het is belangrijk. Tegenstanders vrezen dat als een boseigenaar geld kan verdienen door zijn bomen om te hakken en als biomassa te verkopen de hoeveelheid bos wereldwijd (nog) sneller achteruit zal gaan. Daarmee verlies je ook de weinige capaciteit die de wereld nog heeft om CO2 aan de atmosfeer te onttrekken.
Dit is een fundamenteel twistpunt: voorstanders denken juist dat de toegenomen waarde van biomassa ervoor zal zorgen dat er meer bos bij zal komen. Bos zal immers meer waard worden, waardoor boseigenaars het zullen gaan beschermen en cultiveren.
4: De bijstook van biomassa is slecht voor de biodiversiteit
Een belangrijke claim van voorstanders van de bijstook van biomassa is dat het om afvalhout zou gaan: het zogenaamde top- en takhout dat te bochtig is om van enig nut te zijn. Je kunt er bijvoorbeeld geen planken van zagen. Maar ecologen werpen tegen dat dit hout een belangrijke ecosysteemfunctie vervult in bossen. Micro-organismen doen zich te goed aan dode en afgebroken takken en daarmee is de biodiversiteit binnen bossen in belangrijke mate afhankelijk van het zogenaamde ‘afvalhout’.
5: Met biomassa worden kolencentrales gesubsidieerd opengehouden
De bijstook van biomassa kan financieel eigenlijk helemaal niet uit. Dat wil zeggen dat het niet kan concurreren zowel qua kosten als opgewekte energie met fossiele brandstof. Daarom wordt het gesubsidieerd met geld dat is bedoeld voor de stimulering van duurzame energie (SDE+). In 2017 werd niet minder dan 40 procent van het totale budget van die regeling toegekend aan kolencentrales voor de bijstook van biomassa. Daarmee is 3,6 miljard gemoeid, stelde onderzoeksprogramma Zembla destijds. Geld dat dus bedoeld was voor de stimulering van duurzame energie, maar waar nu kolencentrales mee worden opengehouden.
Voorstanders zullen hier zeggen dat het geld goed is besteed, omdat biomassa uiteindelijk duurzame energie is. Maar de tegenstanders wijzen erop dat het geld niet gestoken wordt in de ontwikkeling van ‘echt duurzame’ alternatieven zoals zonne- en windenergie.
6: Nederland heeft onvoldoende eigen biomassa en moet het importeren
Daarmee ontstaat de ogenschijnlijk bizarre situatie dat Amerikaanse en Canadese bossen worden omgehakt om met een vervuilend dieselschip hiernaartoe te worden getuft om hier in een kolencentrale in de fik te worden gestoken. Bij elke stap in dit proces komt CO2 vrij. En dat zou dan duurzame energie zijn.
Voorstanders van biomassa zullen stellen dat de bossen niet worden omgehakt, maar juist worden beheerd, dat de uitstoot van het transport vrij beperkt is en het totale beeld niet doet kantelen en dat de bijstook inderdaad een vorm van duurzame energie is. Of tenminste een stap in de goede richting.
“Biomassa heeft op zijn allerminst een extreem beroerd pr-verhaal
Maar op zijn allerminst valt het niet te ontkennen dat biomassa wel een bijzonder slecht pr-verhaal heeft: bossen, ‘de longen van de aarde’, worden gesubsidieerd omgehakt, het hout geïmporteerd en daarna verbrand. En daarbij komt méér CO2 vrij dan bij de reguliere steenkool waar we allemaal zo snel mogelijk vanaf willen. Het lijkt op zijn zachtst gezegd een dubieus idee en het valt te begrijpen dat sommige OneWorld-lezers mij betichtten van greenwashing na het lezen van het lijstje voordelen van vorige week. Want waarom zou je überhaupt voordelen noemen van iets met zo’n slecht verhaal?
O, oneworld, waarom schrijven jullie zulke mooie anti-racistische en feministische verhalen, en dan deze greenwash-bullshit?
— Karel de Kleijne (@KleijneKarel) May 20, 2018
Toch staat het wel ongeveer vast dat biomassa een belangrijke rol in de energievoorziening van de toekomst zal gaan spelen. Er zijn simpelweg te veel politici, wetenschappers en professionals die er een waardevolle oplossing in zien. Na het lezen van al deze nadelen is het wellicht makkelijk om die mensen weg te zetten als dwaallichten, of erger – als gecorrumpeerd. Maar ook dat is te makkelijk.
- Door mensen althans. Micro-organismen lusten er wel pap van, maar daar komen we zo op. ↩︎
- Planten onttrekken koolstofdioxide (CO2) aan de atmosfeer om te groeien. Als je de planten verbrandt, komt die weer vrij, klaar om te worden opgenomen door nieuwe planten. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
