Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Krap tweeënhalve week geleden zat ik bij kernenenergie-voorstander Ralf Bodelier aan tafel verwikkeld in een heftig debat over kernenergie. Dat eindigde met een weddenschap: een goede fles wijn op dat er binnen tien jaar geen Nederlandse kerncentrales gebouwd zouden worden. Twee dagen later slechtte Arjen Lubach ‘het taboe op kernenergie’ en leek ik mijn fles al kwijt te zijn.
Verharding van het debat
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff wilde daags na de uitzending reeds kerncentrales neer gaan zetten en de Volkskrant-redacteur Maarten Keulemans verweet Jesse Klaver dat-ie de klimaatdoelen niet serieus nam als hij zich tegen kernenergie bleef verzetten. Zelfs klimaatontkenner Thierry Baudet verlangde ineens naar schone energie – die dan van kerncentrales moest komen. Veelvuldig werd verwezen naar het recente IPCC-klimaatrapport dat alle beschikbare technologie, inclusief kernenergie, noodzakelijk acht om onder 1,5 graden opwarming van de aarde te blijven.
Een kleine twee weken na Zondag Met Lubach bij de viering van het veertigjarig bestaan van energieclub WISE (die vóór schone energie en tegen kernenergie is), afgelopen vrijdag in het Amsterdamse Pakhuis De Zwijger, leken alle ingrediënten aanwezig voor een pittige confrontatie. Moderator Maurits Groen constateerde ‘een verharding van het maatschappelijk debat’ waarbij tegenstanders snel ‘gedemoniseerd’ worden. In de zaal een voornamelijk mannelijk gezelschap, veelal veteranen uit de anti-kernenergiebeweging maar ook een plukje voorstanders, met ‘ecomodernisten’ waaronder bovengenoemde Ralf Bodelier.
“Mensen hebben het over kernenergie als prachtige technologie. Maar we moeten ook over beleid praten
Maar de discussie verliep uitermate beschaafd. Zelfs Arnold Broenink, die van nucleaire verrijkingsfabriek Urenco voor overheidsinvesteringen in kernenergie pleitte, werd niet uitgejoeld. En de discussiebijdragen gingen maar deels over de gevaren van meltdowns en hoog radioactief afval, maar vooral over: geld. “Er wordt bij de energietransitie te veel vanuit de techniek geredeneerd”, stelde inleider Frans Rooijers, directeur van onderzoeks- en adviesbureau CE Delft. “Mensen hebben het over kernenergie als prachtige technologie. Maar we moeten ook over beleid praten.” De kern van zijn betoog: kernenergie is veel te duur. Rooijers: “Ik ben verbaasd dat dit konijn elke keer weer uit de hoge hoed wordt getoverd. Elke andere industrie zou al lang failliet zijn.”
Nog steeds betaalt de vervuiler niet
“Kernenergie is theater. Zon en wind is de echte discussie
In 2011 voerde CE Delft een studie uit naar hoe de kosten van kernenergie zich verhouden tot die van andere vormen van energieopwekking. Zon en wind waren toen nog duurder dan kernenergie, maar inmiddels hebben die een spectaculaire prijsdaling beleefd die volgens Rooijers nog niet ten einde is. Er is geen business case voor kernenergie. Energiebedrijf EPZ liet zijn plannen voor een tweede Borssele varen, en door de overheid gefinancierde nieuwe centrales in Finland en Engeland vallen schrikbarend duur uit. “Kernenergie is theater. Zon en wind is de echte discussie”, poneerde hij daarom. Zonne-energie uit zonnige oorden gaat richting 2 cent per kWh, wind op zee naar 5 à 10 cent. Kernenergie kost minimaal het dubbele, waarbij de kosten van afvalopslag niet eens zijn meegenomen. “Zon en wind zijn niet altijd voldoende beschikbaar, dat klopt. Dat geldt in Nederland voor zo’n 1500 uur per jaar. Maar kernenergie is heel slecht regelbaar, en dus niet geschikt als achtervang.”
Rooijers’ zorg is dat de discussie zich veel te veel toespitst op de keuze voor technologieën. Ook ngo’s maakten zich daar schuldig aan met hun campagnes – ‘geen kernenergie, geen biomassa, geen afvang en opslag van CO2, waterstof alleen uit groene bronnen’ – waardoor we onze fossiele verslaving niet beëindigen. “Nog steeds betaalt de vervuiler niet.”
CE Delft wil daarom de kosten van externe posten (voor milieu, mensenrechten, et cetera) opnemen in productprijzen: ‘slim beprijzen’ zoals hij het noemt. “Dan komen er vanzelf geen nieuwe kerncentrales, wordt fossiel uitgefaseerd en zal er veel meer zonne- en windenergie en waterstof uit zon en wind komen.”
Hoe zorgen we dat het licht straks aangaat?
“Tientallen bedrijven staan te popelen om windmolenparken te bouwen
“Tientallen bedrijven staan te popelen om windmolenparken te bouwen”, meldde Erik Terheggen namens de vereniging van energieproducten Energie Nederland (“Wij vertegenwoordigen alles van groen tot grijs”). “En de stroommix wordt snel groener. Het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht in de Nationale Energieverkenning dat 80 procent van de elektriciteitsvoorziening in 2030 uit zon, wind en biomassa kan komen.”
Vervolgens dient zich de vraag aan: ‘Hoe zorgen we dat het licht dan nog steeds aangaat als zon en wind er niet zijn of onvoldoende leveren?’ Wind op zee is er bijna voortdurend, en die is behoorlijk krachtig, maar er is toch behoefte aan een flexibele achtervang. Gascentrales daarvoor open houden wordt een dure grap, als die minder draaiuren per jaar maken.
Maar ook nieuwe kerncentrales zijn volgens Terheggen ongeschikt voor ‘regelbaar vermogen’. “In de nieuwe Engelse kerncentrales van Hinkley Point is een elektriciteitsprijs van 12 cent per kWh gegarandeerd. Maar die prijs geldt als-ie continu draait. Je komt bij aan-en uitzetten al gauw op 20 cent uit.” Watergas uit windenergie kost volgens Rooijers 10 à 15 cent en is dan een betere optie.
“Stel dat dit kabinet kerncentrales wil, maar hierna komt een kabinet-Klaver dat ze weer afbestelt
Terheggen wees ook op de ‘politieke dimensie’. “Grote investeerders als banken en pensioenfondsen gaan er niet aan beginnen vanwege de grote risico’s. Stel dat dit kabinet kerncentrales wil, maar hierna komt een kabinet-Klaver dat ze weer afbestelt.”
Kan het goedkoper?
Hoe komt het eigenlijk dat kerncentrales zo duur zijn en maar niet goedkoper worden? Daar ging de Engelse emeritus hoogleraar Stephen Thomas in een aparte sessie op in. Hij onderzoekt de prijzen van de bouw van nieuwe en bestaande centrales – hoewel daar in landen als Rusland, China en de Arabische Emiraten niet of nauwelijks achter te komen is. Veel van de kostenstijging zit in aangescherpte veiligheidseisen na elk ongeluk of ramp met een centrale.
Maar daarbij komen zaken als enorme looptijd van het eerste ontwerp naar de daadwerkelijke elektriciteitslevering (tot 25 jaar), de schaalvergroting van centrales die juist tot grotere complexiteit leidt en ook het verlies van expertise omdat de bouw zo’n lange tijd in beslag neemt. En er is nauwelijks sprake van standaardisatie in de bouw, waardoor er weer regelmatig fouten worden gemaakt en vertraging optreedt. De Finse centrale van Olkiluoto heeft de planning nu al met tien jaar overschreden. “Kunnen kerncentrales niet goedkoper worden geproduceerd, als de veiligheidseisen wat teruggeschroefd worden?”, wilde iemand uit de zaal weten. “Die veiligheid heeft de nucleaire industrie zichzelf opgelegd”, antwoordde Thomas. “En er is geen enkele toezichthouder die nu zou adviseren om de veiligheidseisen te verlagen. Dat kun je ook niet aan het publiek verkopen.”
“Thorium werd veertig jaar geleden gepresenteerd als een ‘goed idee’. Het is nog steeds niet meer dan dat
Toch zag Thomas kernenergie niet zo snel van de kaart verdwijnen. “De nucleaire industrie heeft een oneindig scala aan nieuwe technologieën in de aanbieding en beleidsmakers hebben een oneindige bereidheid om kernenergie weer een nieuwe kans te geven.”
De meeste van die ‘nieuwe technologieën’ bestempelde Thomas als oude wijn in nieuwe zakken. En voor zover ze iets nieuws behelzen – zoals de veelbesproken efficiëntere thoriumreactor: “Thorium werd veertig jaar geleden gepresenteerd als een ‘goed idee’. Het is nog steeds niet meer dan dat.”
De nazit met Bodelier
Na afloop neem ik de stemming op in het kamp van de ecomodernisten. Hoewel vrijdag het jubileum van WISE werd gevierd, waren voorstanders ook welkom en kregen zij de ruimte in het programma. Dat stemt Ralf Bodelier tot tevredenheid. Hem was opgevallen dat de tegenstanders ‘het vooral over de hoge kosten hebben’.
“Vermoedelijk omdat alle andere tegenargumenten enigszins obsoleet (achterhaald, red.) geworden zijn.” Maar het had hem wel aan het denken gezet, zegt hij. “Ik kan de verhouding van die kosten tot andere opwekkers niet inschatten en ik vrees dat niemand dat goed kan. Dan gaat het om vermogen, om levensduur, ontmanteling en recycling, om veiligheidskosten en maatschappelijk draagvlak. Het kost allemaal geld en niemand kan voorspellen hoeveel dat is tot het einde van de eeuw. Er zitten zoveel aannames in dat het een volledig politiek project kan worden.”
Dat baart Bodelier zorgen. In een geliberaliseerde markt zullen door die onvoorspelbaarheid niet veel bedrijven het aandurven om in een dure kerncentrale te investeren. “Daarmee wordt kernenergie vooral een zaak van meer autoritaire landen: de Arabische landen, China en Rusland. Ik heb nog geen goed antwoord hoe we daaruit moeten komen.”
Maar de moraal van vrijdag was een positieve, aldus Bodelier. “Ik ging naar huis met het gevoel dat we allemaal veel dichter bij elkaar staan dan we denken.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
