De schemerzon schijnt door het raam van de werkruimte van Carpet of Life. Het stof in de ruimte danst in het goudgele licht. Vier vrouwen in lange, kleurrijke gewaden zitten op de grond achter hun weefgetouw. Hun handen vliegen over de draden. Ze praten zacht en proberen de blanke vreemdeling met het fototoestel te negeren. De werkruimte ligt aan de hoofdweg van M’hamid, een slaperig dorp aan de rand van de Marokkaanse Sahara.
Op deze plek wordt kleding uit Nederland in stukken geknipt en tot tapijten geknoopt. In de ruimte lijkt de tijd te hebben stilgestaan. Iets wat allerminst het geval is. In deze ruimte krijgt een hip duurzaamheidproject uit Nederland gestalte. Hier wordt een 21ste eeuws concept gecombineerd met traditioneel handwerk.
Carpet of Life is een initiatief van het Amsterdamse social design bureau Butterfly Works. De tapijten zijn zowel online als in de winkel te koop, bijvoorbeeld bij Sukha op de trendy Haarlemmerdijk in Amsterdam. Ook werken de initiatiefnemers samen met het Belgische kinderkledingmerk Fred & Ginger, het bedrijf laat kleden maken van oude collecties.
Verwaterde traditie
De Franse Léa Liabastre is projectmedewerker van Carpet of Life en woont tijdelijk in M’hamid: “Hier in de omgeving heerst een oude, prachtige traditie van tapijten maken. Het heet ‘Boucharouite’. Er wordt gewerkt met intuïtieve designs. De vrouwen zijn vrij om te maken wat in ze op komt, ze werken ook vaak met wisselende materialen. Het levert heel herkenbare, prachtige tapijten op. Door de jaren heen is deze traditie verwaterd omdat er nauwelijks nog geschikte materialen zoals wol en katoen voor handen zijn. De armoede slokt alles op.”
Carpet of Life probeert deze oude traditie weer tot leven te wekken door een markt in het Westen aan te boren. Liabastre: “Dit zadelt ons wel op met een dilemma, want Butterfly Works wil graag de oude traditie in ere herstellen, maar we moeten ook de deadlines halen die klanten ons stellen en we moeten de kwaliteit bewaken. We willen hen vrij laten in te doen wat ze willen en tegelijkertijd willen we sturen op werkproces en ontwerp. Het vraagt veel overleg.”
Waardevol handwerk
Op dit moment werken er ongeveer 34 vrouwen aan de productie van de tapijten. De vrouwen krijgen 125 euro per tapijt (mediumformaat). Aan een tapijt wordt zes dagen lang door vier vrouwen gewerkt. Dat komt neer op 89 cent per uur – een goed uurloon, als je het in de regio vergelijkt. In Nederland kosten de kleden van ditzelfde formaat 545 euro. Er wordt door Butterfly Works geen winst gemaakt, het verschil tussen de salarissen van de vrouwen en de verkoopprijs gaat op aan transportkosten, het salaris van de lokale projectmedewerkers en de opleidingen van de vrouwen.
Liabastre : “Ik vind dit belangrijk werk, omdat het gaat om handwerk en handwerk is waardevol. Om het wat gedragen te zeggen: ik vind dat wij als mensen meer waarde moeten hechten aan handwerk. De meeste designs worden met de computer gemaakt en met machines in elkaar gezet. Handwerkt maak dat je hersens anders werken, handwerk brengt ook mensen bij elkaar, zeker hier in M’hamid, het handwerk heeft echt een grote sociale invloed. Het is een langzaam proces. De tapijten uit M’hamid vertellen verhalen.”
Enkele dagen later, tijdens een expositie van de tapijten, steekt een tengere man met tulband en wit gewaad zijn duim op. Hij wijst op zijn gesluierde vrouw naast hem. Ze glimlacht en kijkt snel de andere kant op. Hij wijst op de uitgestalde tapijten, wijst nog een keer op zijn vrouw, grijnst en steekt zijn duim weer op. De man is trots op zijn vrouw, dat is duidelijk.
Culturele uitwisseling
De Marokkaanse Ibrahim Sbai is één van de initiatiefnemers van Carpet of Life: “Voor mij is de culturele uitwisseling het belangrijkst. Niet het salaris, al is het van groot belang natuurlijk. Maar er is nog veel meer. Door dit project komen de vrouwen weer meer buiten. Ze ontmoeten elkaar, iets wat helemaal niet gewoon is in deze regio. Veel vrouwen komen nooit buiten. En nu vertellen ze elkaar hun belevenissen en werken ze samen. Hun handen maken gezamenlijk één nieuw tapijt.”
Een ander soort uitwisseling komt tot stand door het materiaal waarmee ze werken: tweedehandskleding uit Nederland of België. Ibrahim Sbai: “Zoiets spreekt ook tot de verbeelding. Ook is er uitwisseling tussen Marokko en Nederland. De vrouwen leren westerse werkmethoden en kwaliteitseisen, de Nederlanders leren de Marokkaanse tradities kennen. En daarnaast is er nog een uitwisseling tussen een heel traditionele werkwijze en de moderne tijd. Het product mixt het oude met het nieuwe.”
Fotografie: Peter Vlam
