Achtergrond

‘Willen we instabiliteit importeren, of stabiliteit exporteren?’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

De muziek van David Bowie vult de grote zaal van poppodium het Paard van Troje in Den Haag. Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken staat op het punt om zijn Haagsch College over de buitengrenzen van Europa te geven. De muziek zakt weg. “Major Tom is niet meer”, eert Koenders de op die dag overleden Bowie, om daar een quote van de zanger, acteur en kunstenaar aan toe te voegen: "I've never responded well to entrenched negative thinking."

Positief in moeilijke tijden
De positieve draai van Koenders aan de droevige gebeurtenis kenmerkt de insteek van het voorzitterschap dat Nederland dit eerste halfjaar bekleedt. Niet zwart kijken in de toch al donkere tijden, met oorlogen in het Midden-Oosten, die resulteren in vluchtelingenstromen naar Europa en terreuraanslagen in Europese steden.

“We hebben het paard van Troje binnen gehaald.” Koenders haalt een quote aan van Geert Wilders over de relatie tussen vluchtelingen en de aanslagen in Parijs. Zonder daar inhoudelijk op te gaan draait Koenders zijn blik liever naar buiten, dan naar binnen. “Buitenland beleid en binnenlands beleid zijn meer en meer aan elkaar met elkaar verbonden.” Dat zagen we na MH17, de aanslagen Parijs en de stroom vluchtelingen uit Syrië. “Terug kruipen in de nationale schulp is niet de oplossing.”

Juist als buiten de grenzen haat toeneemt, is verbinding zoeken belangrijk

“Juist als buiten de grenzen haat toeneemt, is verbinding zoeken belangrijk.” De minister neemt de aanwezigen mee langs die grenzen “om te laten zien hoe we verder moeten komen”. Hij begint in Mali, een onderdeel van “de ring van instabiliteit” rondom Europa. En wat in die ring gebeurt, weerklinkt volgens Koenders hier: Het zijn niet allemaal landen nabij onze landgrenzen of onmiddellijk aan de andere kant van de over zee, maar landen als Somalië, Jemen, en Afghanistan noemt Koenders als bronnen van migratie, en kiemen van onveiligheid. Zijn tijd als MINUSMA-baas noemt Koenders “een keerpunt”  in zijn leven, waar hij van dichtbij gezien heeft hoe een land dat ten onder ging zich toch weer op kon richten door de “steun van vrienden”. Mali is er nog lang niet, maar is volgens Koenders iets opgekrabbeld.

Kernconflicten aan onze grenzen
Na Mali wijst Koenders op drie kernconflicten aan de grenzen van Europa: Libië, Oekraïne en Syrië. Als de militaire interventie in Libië niet zo desastreus was verlopen, had Koenders zich zelf niet als hoofd van de missie in Mali gezien. Het machtsvacuüm dat in Libië is ontstaan, heeft de regio gedestabiliseerd en de opstand in Mali gevoed. Wapens uit Libië vonden hun weg naar buurlanden, en gewapende bendes, mensenhandel en drugshandel houden zich niet aan landsgrenzen. Migranten weten hun weg te vinden naar Europa. “Voorspoedige wederopbouw” van Libië is daarom voor Koenders van belang voor de hele regio, en voor Europa. Het land ligt "op 40 kilometer van Italië".

Voor onze eigen veiligheid is het van belang dat Oekraïne de transitie maakt naar een weerbaar land, zegt Koenders, en de EU kan daar een rol in spreken. En daarom zal Koenders bij het raadgevend referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne ‘ja’ stemmen.

De ontmaskering van internationale samenwerking

In Syrië ziet Koenders de “ontmaskering” van internationale samenwerking: We hebben Syrië in de steek gelaten, “de Responsibility to Protect bestaat in feite niet”. Met veel doden en vluchtelingen als gevolg. De minister zegt dat de internationale gemeenschap geen oplossingen kan opleggen, maar kan wel de kaders scheppen, waarbinnen de betrokken actoren zelf tot oplossingen komen. Daarbij moet druk uitgeoefend worden om Saoedi-Arabië en Iran aan de onderhandelingstafel te houden. Koenders vindt het makkelijk om daar cynisch over te zijn, en is dat naar eigen zeggen ook een beetje, maar hij wijst op het klimaatakkoord in Parijs en de deal over het nucleaire programma van Iran. De internationale gemeenschap kan wel degelijk gezamenlijk optrekken.

Zonder Assad geen vrede
Koenders krijgt de vraag voorgelegd: moet president Assad moet naar Den Haag om door het Internationaal Strafhof berecht te worden? "Iemand die zo veel bloed aan zijn handen heeft, die moet zich voor een rechter verantwoorden." Met Assad aan de macht is er volgens Koenders geen kans op vrede. "Ik weet precies wie er verantwoordelijk is voor de grote migratiestromen van dit moment en dat is hij." De minister ziet dat Assad niet zomaar van het toneel verdwijnt. "Er moet natuurlijk eerst nog gesproken worden en uiteindelijk moeten de Russen ook meehelpen. Maar het is een illusie om te denken dat je door het behouden van dictators meer stabiliteit en minder vluchtelingen krijgt."

Kernvraag voor Europa is of we stabiliteit willen exporteren of instabiliteit willen importeren

“Kernvraag voor Europa is of we stabiliteit willen exporteren of instabiliteit willen importeren”, stelt Koenders in een periode na de terroristische aanslagen in Parijs en de aanrandingen en berovingen rond de jaarwisseling in verschillende Europese steden. Koenders kiest voor de eerste optie: Stabiliteit exporteren. Maar hoe dan? De minister wijst naar Jordanië en Libanon, die samen meer dan 1,5 miljoen vluchtelingen op vangen. “Dat vraagt veel van die landen.” Die samenwerking moet volgens Koenders intensiever, en op maat. En dan gaat het niet alleen om hulp bij vluchtelingenopvang, het gaat ook om hulp bij het op orde krijgen van de economie in die landen. Met “echte partnerschappen” tussen de EU en landen in die regio wil Koenders stabiliteit exporteren.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons