Sinds president Nkurunziza zich vorig jaar verkiesbaar stelde voor een derde termijn gaat het mis in Burundi. Volgens tegenstanders handelt Nkurunziza buiten de grondwet om. Een president mag in Burundi niet meer dan twee termijnen dienen. Reden voor duizenden Burundezen om afgelopen april de straat op te gaan. Het gevolg: zeer gewelddadige protesten.
president Nkunrunziza vorig jaar via de hashtag #WhereIsNkunrunziza nadat hij plots verdween.
Uit een “enorm verdrietig gevoel” besloot de Burundese journalist Dacia Munezero een open brief aan zijn vrouw te schrijven. Ze vroeg haar om haar positie als presidentsvrouw te gebruiken om een einde te maken aan het geweld op straat. Gewoon, omdat niemand anders eraan gedacht had een beroep te doen op haar compassie als vrouw en als moeder. “Ze was zo stil tijdens het protest”, vertelt zie via skype vanuit Bujumbura.
Munezero zette de brief op Facebook en tot haar schrik ging die binnen de kortste keren viral. “Veel mensen konden zich in de brief vinden. Het ging over de toekomst van onze kinderen.” Al waren niet alle reacties positief. “Burundezen zijn traditioneel. Mensen waren geschokt dat ik de presidentsvrouw aansprak op haar positie als machtigste vrouw van het land.”
Tweede van links: Dacia Munezero
#WhereIsNkunrunziza
Dat juist een online brief veel los kan maken in Burundi is niet gek. Zo’n half miljoen Burundezen zit op Facebook en velen maken gretig gebruik van Twitter en WhatsApp. De bevolking is er jong en in de steden is vaak een goede internetverbinding.
Het internet bewees zich toen de president plots verdween tijdens een mislukte staatsgreep in mei vorig jaar. Een aantal populaire websites gingen op zwart. Want, zo moet Nkurunziza hebben gedacht, wie de sociale media niet onder controle heeft, kan in 21ste eeuw moeilijk een staatsgreep de kop in te drukken. Toch waren de Burundezen zijn censuurpoging te slim af. Via Twitter wisselden ze alsnog informatie uit onder de veelzeggende hashtag #WhereIsNkunrunziza.
“De ironie is dat het regime Facebook en Twitter net zo hard nodig heeft om informatie te verspreiden. Ze zullen de sociale netwerken daarom nooit helemaal afsluiten,” aldus Munezero. Uiteindelijk liet notabene de regering zelf met Tweets weten de zaak weer onder controle te hebben.
Je demande à tous les burundais de garder le calme face à l'imposture. La situation est sous contrôle et l'ordre constitutionnel sauvegardé.
— Pierre Nkurunziza (@pnkurunziza) 14 mei 2015
Niet demonstreren, maar debatteren
Na de mislukte staatsgreep verlieten de meeste journalisten het land. Radio- en tv-stations zijn gesloten of vernietigd en er is nog maar één onafhankelijke krant, Iwacu, met een oplage van 6000 stuks. De keuze om online door te gaan had Munezero dus snel gemaakt. Ze richtte het bloggersnetwerk Yaga op, met hulp van RNW media dat vanuit Nederland journalisten en bloggers die onder een repressief regime werken bijstaat. “We kunnen verandering mogelijk maken door de dialoog aan te gaan. De regering moet aan haar bevolking denken en met de oppositie om de tafel gaan zitten. Dat is de enige weg vooruit.”
Yaga’s bloggers, dertig Burundezen, zien het als hun missie om het geweld te voorkomen en een gevoel van eenheid te bewaren. Dat maakt Burundi anders dan Egypte waar sociale media tijdens de Arabische Lente vooral werden gebruikt om mensen op te roepen tot demonstreren. Yaga hoopt juist op een politieke oplossing. “We hopen op meer vrijheid. Door te schrijven over positieve verandering kunnen we dat bereiken. Al zijn het kleine dingen. We leren onze bloggers tweeten en hoe geweldig het voelt wanneer je iets goeds geschreven hebt.” Inmiddels bereikt Yaga ongeveer 50.000 mensen. Een kantoor heeft Yaga niet. “Dat is te gevaarlijk.”
Laatste informatiebron
De dertig bloggers brengen persoonlijk verslag van de situatie in Burundi. “Wij kiezen ervoor bloggers te zijn en te schrijven over ons dagelijks leven.” Zo veel mogelijk met een positieve insteek. Via hashtags als #ParlonsSolutions – ‘praten over oplossingen’ – kunnen internetgebruikers op de blogs reageren.
Yaga bloggers spreken via de sociale media onder de hashtag #ParlonsSolutions. 
Yaga’ betekent ‘verhalen vertellen’ in het Kirundi. “Iemand moet een ander verhaal durven vertellen, het verhaal dat niet in de mainstream media verschijnt.” De bloggers zijn een van de laatste bronnen van informatie over de politieke situatie in Burundi. Want volgens Munezero laat ook de internationale pers het afweten. Toen President Nkurunziza in juli werd herkozen, was Burundi even wereldnieuws. Daarna werd het stil. Bovendien slaan veel internationale media de plank mis. Beweringen dat Burundi weer op het punt staat af te glijden in een etnisch conflict, net zoals in de jaren negentig, zijn volgens haar incorrect. “De spanningen gaan over de politiek. De jonge mensen die tegen het regime protesteren zijn zowel Hutu als Tutsi. De opkomst van het internet heeft echt veel veranderd.”
Communicatieoorlog
Maar sociale media hebben ook een donkere kant, waarschuwt Munezero. Aanhangers van beide kampen schelden elkaar uit en bedreigen elkaar via Twitter en Facebook. Ook klopt informatie online niet altijd. Iets dat de Burundezen soms onzeker maakt. “We zijn verwikkeld in een communicatieoorlog”, schrijft ze in haar blog. “Van iedere tragische gebeurtenis zijn er twee versies: een van de politie of het leger en een van de sociale netwerken.”
Wat waarheid is en wat propaganda wordt steeds moeilijker te achterhalen. Mensen slaan soms op basis van foutieve informatie op de vlucht. Met name op het platteland, waar veel ongeschoolde Burundezen wonen, is dat een probleem. “Vreselijke foto’s zijn soms op een ander tijdstip of zelfs in een ander land gemaakt.” Dat baart haar zorgen, maar uiteindelijk verandert het niets aan haar optimisme. “We moeten we met elkaar blijven praten over wat de waarheid is in Burundi. Ik hoop dat mensen van ons leren dat ze niet meer bang hoeven te zijn om te zeggen wat ze denken.”
‘Dan gaan we op Instragram’
Op de vraag of ze ooit een reactie van mevrouw Nkunrunziza op op de open brief heeft gehad moet Munezero hardop lachen. Ondanks de dreigementen die ze van aanhangers van het regime kreeg en de soldaten die de straten van Bujumbura onveilig maken, gelooft ze dat het belangrijk is optimistisch te blijven. Om de censuur maakt Munezero zich dan ook geen zorgen: “Het internet is veel te groot. De volgende keer dat Twitter platgaat hebben we afgesproken dat we naar Instagram uitwijken.”
#ParlonsSolutions c'est parti pour notre 3ème forum avec 4 jeunes orateurs. #Burundi #EYD2015 #BurundiWeWant pic.twitter.com/VaCtKzjNNp
— Yaga Burundi (@YBurundi) 2 oktober 2015
