2018, het jaar van de ongewone Nederlander

Verschillende media gingen op zoek naar wie die gewone Nederlander precies is. Hun weinig verassende antwoord was dat die gewone Nederlander misschien niet eens bestaat –op Frans Bauer na, dan. De gewone Nederlander is een retorisch verzinsel om een deel van de Nederlandse bevolking uit te sluiten van de collectieve belevenis van Nederlands burgerschap. Door de taal van Mark Rutte en Sybrand Buma wordt de elfjarige Nederlandse jongen van Marokkaanse afkomst niet aangemoedigd, maar juist ontmoedigd zich Nederlander te voelen. 

De elfjarige Marokkaans-Nederlandse jongen wordt in onze collectieve geest als een ‘derde generatie allochtoon’ beschouwd. Wanneer we spreken over ‘Nederlanders met een migratieachtergrond’ doelen we zelden op mensen als Eva Jinek, Rob Wijnberg of Kasja Ollongren, simpelweg omdat zij een huidkleur hebben die wij als ‘gewoon’ of ‘normaal’ beschouwen. De jongen bij de NOS-camera, Sylvana Simons en Ilgun Ismail vallen volgens deze redenering niet onder de ‘gewone’ Nederlanders, maar behoren tot de Nederlanders met een migratieachtergrond. 

Maar het is natuurlijk een illusie dat wij emotie buiten de publieke opinie kunnen houden. Buma en Rutte begrepen dat heel goed. Daarom presenteerden zij een kabinet voor ‘gewone, normale Nederlanders’, in het jaar waarin op verschillende plekken ter wereld de zoektocht naar een ‘thuis’ in de natie alleen maar groeide, met de strijd om Catalonië als laatste episode. Socioloog Jan-Willem Duyvendak betoogt in zijn recent verschenen boek Thuis: het drama van de sentimentele samenleving dat ‘thuiscreatie’ via de natiestaat een emotioneel proces is, dat onvermijdelijk tot uitsluiting leidt. Zo scandeerden extreemrechtse witte mannen in het Amerikaanse Charlottesville racistische en antisemitische leuzen: ze claimden dat Amerika ‘hun land’ was en dat joden hen niet zouden vervangen. In Nederland belandde hun ideologische bondgenoot, die zich zorgen maakt over de ‘homeopathische verdunning’ van het Nederlandse volk, in de Tweede Kamer en is zijn partij volgens de laatste peiling van Maurice de Hond de tweede van Nederland, na de VVD. 

De werkelijkheid is dat zij ongewone Nederlanders zijn: mensen die niet in bestaande hokjes passen. Ik zie mezelf ook als zo’n ongewone Nederlander. Ik heb conflicterende emoties over Nederland. Ik ben dankbaar voor de kansen die ik hier heb gekregen, maar ben soms gefrustreerd over de bekrompenheid van sommige landgenoten. Soms voel ik mij niet begrepen doordat mijn landgenoten mijn referentiekader en belevingswereld niet snappen. Soms voel ik mij schuldig dat ik stamppot lekker vind, terwijl een groep biculturele Nederlanders dat gerecht juist afkraken. En soms voel ik mij schuldig omdat ik verschijnselen als de TOP2000 en SeriousRequest burgerlijk en hypocriet vind. 

Wij ongewone Nederlanders zijn met velen. Wij zijn niet simpel, onze emoties zijn niet voorspelbaar of eenvoudig in een hokje te stoppen. Wij zijn niet reduceerbaar tot een retorisch en nietszeggende electorale term. Wij zijn meer dan ons geboorteland, en meer dan het geboorteland van onze voorouders. Wij juichen voor Oranje Leeuwinnen en voor het Marokkaanse elftal. Wij richten bedrijven op. Wij worden hoofdredacteur van OneWorld. Wij schrijven boeken. Wij scoren doelpunten voor Nederland. Wij doceren op universiteiten en basisscholen. Wij richten kerken op en openen moskeeën. Wij maken uw trein en uw zieke moeder netjes schoon. Trouw betalen wij belasting. Via Spotify en Youtube maken wij het leven voor u een stukje draaglijker. Wij vinden het persoonlijk erg als het niet goed gaat met Nederland.

Wij zijn de ongewone Nederlanders. Dit is ons jaar. Dit is ons land. Dat laatste geloof ik niet honderd procent trouwens, tenminste: vooral niet wanneer u dat niet vindt. Maar ondanks onze complexiteit en onzekerheden: dit is ons jaar. En ik hoop dat iemand dat ook aan die elfjarige Nederlandse jongen van Marokkaanse afkomst vertelt.