Opinie
Mensenrechten

‘Waddup my [n-word]!’: Netflix en de ondertiteling van hiphoptaal

Fouten in de ondertiteling van Netflix-series over hiphopcultuur zijn niet alleen slordig en storend, maar soms ronduit aanstootgevend, ziet onderzoeker en hiphopliefhebber Kim Dankoor. Hoe kan het beter?

Door 17 januari 2020
discriminatie Kunst & cultuur n-woord Netflix
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Op sociale media is het een running gag geworden: fouten in de ondertiteling van Netflix aankaarten en belachelijk maken (‘Fijn dat een stagiair de kans krijgt om te ondertitelen’, ‘Godsamme Netflix’ en ‘Netflix, you only had one job!’). De Europese Vakbond voor ondertitelaars (AVTE) kwam in 2019 zelfs met een verklaring waarin het belang van kwalitatief goede ondertiteling op streamingdiensten werd onderstreept. ‘Buitenlandse kijkers, die de originele taal niet machtig zijn die wordt gesproken in een film, moeten er net zo van kunnen genieten als de mensen die de gesproken taal wel volledig begrijpen’, stelde een woordvoerder van de AVTE.

De vakbond maakt zich ook hard voor hogere salarissen voor Netflix-ondertitelaars. Een ondertitelaar van de streamingdienst verdient gemiddeld 5,50 euro per vertaalde minuut; wat kan neerkomen op een vergoeding van zo’n 100 euro per dag. Lage lonen, tijdsdruk en waardeloze sjablonen (kant-en-klare ondertitels in het Engels die vervolgens naar de gewenste taal worden vertaald) zijn de cocktail voor een constante Netflix-vertaalramp.

Frustratiehiërarchie

Als hiphopliefhebber en -onderzoeker ben ik erg blij met de veelzijdige programmering van Netflix: van films over de hiphopcultuur tot zoektochten naar de volgende Jay-Z. Maar helaas zijn ook deze programma’s niet gevrijwaard van fouten in de ondertiteling. Door het frequente gepruts van de ondertitelaars verdwijnt alle ‘chill’ uit mijn Netflix and chill (and research)– momenten.

Ik realiseer me dat het voor een ondertitelaar, die kampt met een hoge werkdruk en wellicht weinig kennis heeft van de hiphopcultuur, niet gemakkelijk is om rapteksten te vertalen: het tempo ligt hoog, er worden veel dubbelzinnige woorden en uitdrukkingen gebruikt en je moet maar net op de hoogte zijn van de laatste straattaal. De slang-uitdrukking ‘There are levels to this’ geeft perfect aan hoe ik denk over de ondertitelingfouten in hiphopprogramma’s: de ene is eenvoudiger te vermijden dan de andere en de ene is een stuk akeliger dan de andere.

Tweet van Kim Dankoor naar Netflix en de reactie daarop.
In de raptalentenshow Rhythm and Flow worden slang-uitdrukkingen af en toe verkeerd vertaald, waardoor de kijker het verhaal van de rapartiest verkeerd kan interpreteren. Neem de uitdrukking ‘I fuck with ya’: geregeld vertaald met ‘ik heb seks met je’. Maar fuck with you betekent in een bepaalde context ‘ik vind je cool’ en heeft dan niets met seks te maken. In andere programma’s komen fouten voor die niet zijn toe te schrijven aan de complexiteit van een raptekst, maar alles te maken hebben met de onnauwkeurigheid van de ondertitelaar en een gebrek aan kennis van de hiphopcultuur. Zo worden in een aflevering van de documentaireserie Hip Hop Evolution de namen van bepaalde hiphop-iconen consequent verkeerd gespeld, terwijl hun namen in dezelfde aflevering herhaaldelijk in beeld verschijnen.

Beide voorbeelden zijn vervelend, tenenkrommend zelfs; maar bovenaan mijn frustratiehiërarchie staat toch wel Netflix’ vertaling van het Engelse n-woord. Een woord dat in de 18e eeuw werd gebruikt om de zogenaamde inferioriteit van zwarte mensen aan te duiden (ni**er), maar in de jaren ‘80 van de vorige eeuw door zwarte Noord-Amerikaanse rapartiesten werd toegeëigend (ni**a) met de intentie het te ontdoen van zijn geracialiseerde macht en te vervangen door de kracht van Afrikaans-Amerikaans Engels (ook wel African-American Vernacular English genoemd).

Het n-woord met -er wordt dus geassocieerd met racisme en de slavernij terwijl het n-woord met een a wordt voornamelijk gebruikt wordt als een synoniem voor ‘bro’ of het Nederlandse ‘gast’ of ‘maat’ – en dus ook zo geïnterpreteerd zou moeten worden. Volgens hoogleraar James Braxton Peterson, hoofd Africana Studies aan de Amerikaanse Lehigh University, kunnen Afrikaans-Amerikanen in privégesprekken het n-woord gemakkelijk loskoppelen van zijn pijnlijke geschiedenis en is het voor hen niet vreemd om elkaar met het n-woord met -a aan te spreken (‘Hey my [n-word]!’ of ‘I love you, my [n-word]!’). Hij onderschrijft wel dat dit woord in publieke sfeer met voorzichtigheid moet worden gebezigd.

“

De nonchalance is zeer onaangenaam voor iedereen die de geschiedenis van het woord kent

De afgelopen jaren heb ik in programma’s over hiphop- of uit de urban cultuur uiteenlopende vertalingen van het n-woord-met-een-a voorbij zien komen. Deze nonchalance is zeer onaangenaam voor mij als zwarte vrouw en hoogstwaarschijnlijk ook voor anderen die de geschiedenis van dit woord kennen. Ik kan mij de paar keren dat ik het Engelse woord ni*ger en zelfs het Nederlandse ni*ker (zonder asterisk!) in de ondertitels zag staan, nog goed herinneren: mijn wijntje en snack vielen bijna uit mijn handen. Weg ontspanning.
Beeld: Twipu van Malibujones
Zo’n keuze van Netflix, om het Engelse n-woord-met-er in de ondertiteling te gebruiken, kan ook voor verwarring zorgen bij de kijker met een redelijke kennis van het n-woord. Wanneer iemand het n-woord (op -a) zegt of rapt, maar dat wordt ondertiteld met het n-woord met -er, kan de kijker het woord in de inferioriteitscontext plaatsen en denken: ‘Wacht even, deze rapartiesten schelden elkaar dus wel de hele tijd uit’. Een zin zoals ‘Waddup my [n-word]!’ wordt dan totaal uit zijn verband gerukt.

De ondertitelaars van Netflix kiezen er soms ook voor om het n-woord-op-a te vertalen naar het woord ‘zwarten’: als rapartiest Ice-T in Hip Hop Evolution bijvoorbeeld zegt ‘[N-words] were wearing perms’, wordt dat vertaald naar ‘Zwarten met permanentjes…’. Alsof deze termen verwisselbaar zouden zijn. Yikes, Netflix! Nee.

Ice-T in still van ‘Hip Hop Evolution: the Birth of Gangsta Rap’
Ik zie gelukkig ook steeds vaker ‘gast’ of ‘bro’ in de ondertiteling wanneer het n-woord met een a wordt gebruikt. Zoals in de muziekdocumentaireserie Rapture, waar de zin ‘Most [n-words] just get…’ ondertiteld is met ’De meeste gasten zijn…’. In mijn ogen komt deze term het meest in de buurt van de vaak bedoelde definitie.

Netflix, staat het n-woord al op de lijst?

Het n-woord met een a is mede door de hypercommercialisering van de creatieve en vernieuwende hiphop-subcultuur regelmatig te horen en te zien op Netflix. Een duidelijk protocol rond dit woord lijkt mij daarom gewenst – minder hartverzakkingen en minder verwarring voor alle kijkers. Dat er tot nu toe zo roekeloos is omgegaan met het n-woord is eigenlijk verbazend. Netflix lijkt de gevoeligheid rondom dit woord namelijk echt wel te begrijpen: in 2018 werd de Europees-Amerikaanse communicatie/PR-manager van de streamingdienst nog ontslagen omdat hij tijdens meetings over aanstootgevend woordgebruik in Netflix-komedieshows twee keer het n-woord uitsprak.

Hopelijk dringt de sensibiliteit dus steeds beter tot Netflix door. Wat daarbij kan helpen is het volgende.

“

Er is geen correcte Nederlandse, Duitse of Spaanse vertaling van het woord

Professioneel ondertitelaar Diederik Eerhout vertelde aan NRC dat Netflix met continuïteitslijsten werkt: ondertitelaars wereldwijd moeten de woorden en zinnen op deze lijst op dezelfde manier gebruiken. Dus dear Netflix, wordt het geen tijd om het n-woord (met een a) snel aan deze lijst toe te voegen? Ik stel voor om het dan op de volgende wijze te spellen: ni**a (gecursiveerd en met twee asterisken). Deze manier van spellen en vertalen geeft de gevoeligheid van het woord aan, en kan bovendien door alle landen zo worden overgenomen – er is toch geen correcte Nederlandse, Duitse of Spaanse vertaling van het woord, omdat het onderdeel is van het specifieke lexicon van het Afrikaans-Amerikaans Engels. En als streamingdiensten hun verantwoordelijkheid nemen, zou het ook fijn zijn als zwarte artiesten in hun kunstuitingen iets minder nonchalant omgaan met het n-woord.

Zawdie Sandvliet leert zijn studenten over hun eigen koloniale verleden

Zawdie Sandvliet biedt zijn leerlingen een nieuw perspectief op de koloniale geschiedenis.

‘Urban’ muziek verboden, het n-woord niet

Gorinchem wilde geen 'urban' acts, maar liet wel witte artiesten 'urban' muziek spelen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons