Achtergrond

Waarom schrijven Afrikaanse schrijvers geen reisverhalen?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

[[{“fid”:”29334″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Looking for Transwonderland”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Looking for Transwonderland”},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]Looking for TranswonderlandDe uitgever van Noo Saro-Wiwa had liever dat ze over haar vaderland Nigeria schreef dan zo maar een reisverhaal naar een willekeurig ander Afrikaans land. 

 

Noo Saro-Wiwa (1976) woont in Engeland. Ze is de dochter van de beroemde Nigeriaanse schrijver en milieuactivist Ken Saro-Wiwa, die in 1995 door de Nigeriaanse junta werd vermoord. Toen zij een reisboek over Zuid-Afrika wilde schrijven, zei haar uitgever: “Met die achternaam moet je eerst een reisboek over Nigeria schrijven.”' Dat deed ze toen maar.  

Haar boek over Zuid-Afrika komt pas na haar Nigeria-debuut uit. Dat past eigenlijk beter in het genre reisliteratuur, vindt ze zelf: een buitenstaander kijkt met open blik en verbazing naar vreemde landen met onbekende gewoonten en gebruiken. 

Afrikaanse schrijvers moesten niets hebben van die malle karikaturen

Sociale veranderingen
Er zijn heel weinig Afrikaanse schrijvers die dit doen, in Afrika of elders in de wereld, zegt de Brits-Nigeriaanse essayist Fatimah Kelleher. Zij geven hun Afrikaanse kijk op Afrika liever in de vorm van romans, toneel en poëzie. Vreemd eigenlijk. 

Saro-Wiwa vindt dat ook raar: reisliteratuur is bij uitstek geschikt voor het geven van commentaar op gebeurtenissen en sociale veranderingen. Ze heeft zelf nooit overwogen romans te schrijven.

Misschien komt het doordat reisliteratuur wordt geassocieerd met koloniale en neo-koloniale teksten, oppert Kelleher. Die exotische reisverhalen waren in Europa populair vanaf de 19e eeuw. Afrikaanse schrijvers moesten niets hebben van die malle karikaturen. 

Reisongemakken
Nog altijd wekken reisboeken van westerlingen over Afrika verontwaardiging in Afrika. Het knorrige reisboek van Paul Theroux vol reisongemakken en onbetrouwbare Afrikanen werd op Twitter en op Afrikaanse interfora beschimpt als kleinzielig, eenzijdig of eigenlijk gewoon racistisch. Zo komt er altijd veel kritiek uit Afrikaanse hoek op westerse teksten over het continent, maar zelden worden die reacties omgezet in een goed boek.

Hoe komen die zwarte cowboys in Amerika?

Slavenhandel
In deze tijd ligt een goed reisblog misschien meer voor de hand; Andy Akinwolere doet dat. Hij is als voormalig presentator van het populaire kinderprogramma Blue Peter een tv-beroemdheid in Groot-Brittannië. Als tv-maker heeft hij de wereld rondgereisd en hij beschrijft zijn reiservaringen in zijn blog, afropean.com. "Ik was eens in Bolivia en werd verbaasd door de zwarte gemeenschap daar. Een cultuur met bekende elementen voor mij als Yoruba-man. De hele geschiedenis van de slavenhandel en de zwarte diaspora is eigenlijk een reisverhaal. Ik ben dol op die verhalen, hoe kwamen die zwarte cowboys in Amerika?" 

Blanke man met naam
Volgens Noo Saro-Wiwa willen uitgevers altijd dat de blanke lezers zich herkennen in een reisboek. “Ze willen iemand met wat gezag, er komt snobisme bij kijken. Ze hebben graag een 60-jarige blanke man met een naam. We hebben een spraakmakende Afrikaanse schrijfster nodig om dat te doorbreken, zoals Chimamanda Ngozi Adichie bij de romans.”

De geschiedenis van slavenhandel is eigenlijk een reisverhaal

Saro-Wiwa kreeg kritiek dat ze in haar reisboek over Nigeria klaagde over de slechte wegen, net als een Europese reisschrijfster. “'Ik was echt geschokt door de beroerde infrastructuur. Kijk: reisliteratuur is altijd heel persoonlijk. Ik blijf dicht bij wat ik meemaak; ik logeerde bij mijn tante in Lagos. Ik reisde mijn eigen route door Nigeria. Er zijn mensen die zeggen: waarom een reisverhaal schrijven terwijl Boko Haram in het noorden bommen laat ontploffen?" 

Integreren bij de Inuit
In Een Afrikaan op groenland' beschrijft Tété-Michel Kpomassie (Togo, 1941) het leven tussen de Inuit: een vissersbestaan vol seks, drugs & rock 'n' roll. 

Maar dat is volgens Saro-Wiwa juist het waardevolle van reisliteratuur, die gaat niet over 'Nigeria in het algemeen'. De persoonlijke visie blijft veel langer goed, misschien wel voor altijd.

Lees het volledige artikel op het Afrikablog van de Volkskrant. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons