Achtergrond

‘Ineens heeft de pijn van Afro-Amerikanen impact hier’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Deze column is het tweede deel van een drieluik waarin Kiza Magendane de veramerikanisering van het Nederlandse racismedebat onder de loep neemt. Lees hier het eerste deel: Vergeet Black Lives Matter, we hebben ons eigen racisme. 

De Black Lives Matter-beweging kreeg de kritiek dat het te veel focus zou leggen op de Amerikaanse zwarte levens. Hoe zit het met onschuldige zwarte Brazilianen die door de politie worden doodgeschoten? Hoe zit het met slachtoffers van Boko Haram of drenkelingen in de Middellandse zee? Daarom was ik zelf verbaasd over het feit dat veel Afrikanen in Nederland die zich nooit met raciale vraagstukken hier bezighouden, ineens via sociale media scandeerden: Black Lives Matter. Er zijn waarschijnlijk duizenden verklaringen voor hun plotselinge solidariteit, maar het betekent vooral dat zij meer geraakt waren door de struggles van zwarte Amerikaanse burgers dan donkere Nederlanders.

black lives matter demonstratie vs
Een demonstratie van de Black Lives Matter-beweging in de VS nadat een donkere jongen is doodgeschoten door de politie. Foto: Wikimedia

Deze kritiek op de Black Lives Matter-beweging vind ik niet geheel terecht, omdat Black Lives Matter de ambitie een Amerikaanse werkelijkheid vertelt. Maar dat wil dus niet zeggen dat Black Lives Matter van mening is dat zwarte levens buiten de VS er niet toe doen. Sterker nog, een van de medeoprichters van Black Lives Matter is een Nigeriaanse-Amerikaanse Opal Tometi. De organisatie schrijft op haar website dat Black Lives Matter ‘een ideologische en een politieke interventie is in een wereld waar zwarte levens stelselmatig en opzettelijk worden ontheven’. Dit komt er op neer dat de organisatie voorbij de muren van de Verenigde Staten wil opereren. Toch laat de realiteit zien dat de wereldwijde publieke opinie, ook in Nederland meer verontwaardiging en solidariteit laat zien op zwarte Amerikaanse levens dan zwarte levens in andere landen.

Niet mee bemoeien

De stilte van Afrikanen in Europa als het gaat om zwarte levens die overlijden in de Middellandse Zee en andere schandalen op het Afrikaanse continent, zoals de afslachting van Boko Haram, is ook tekenend. In dit essay voor de Afrikablog van de Volkskrant leg ik uit hoe wij jongeren die rechtstreeks uit Afrika naar Europa komen, worden opgevoed met het idee dat wij niet mogen zeuren of klagen over racisme in een westerse milieu. Wij moeten vooral ons best doen om een carrière op te bouwen. Ik krijg regelmatig het advies om mij niet met raciale vraagstukken te bemoeien, omdat het ons ‘Afrikanen’ niet zou aangaan. ‘Wij zijn geen nazaten van slaven’ kreeg ik ooit van een mentor te horen tijdens een wandeling. Deze gedachte overheerst bij veel Afrikanen in Nederland en je zult ze daarom bijna nooit betrappen dat zij over Zwarte Piet ‘zeuren’ of discriminatie op de arbeidsmarkt.

Ik krijg regelmatig het advies om mij niet met raciale vraagstukken te bemoeien

Er zijn kortom verschillende belevenissen van ‘zwart zijn’ en factoren zoals de geschiedenis en de regio hebben daar invloed op. In Nederland zag ik dat terug aan het feit dat veel Afrikanen veel moeite hadden met de figuur Zwarte Piet maar geen noodzaak zagen om zich daarover uit te spreken. Het wordt ook geteld dat racisme een emotionelere impact op veel Afro-Caribische en Afro-Amerikanen dan de meeste Afrikanen. Mijn mentor laat dat zien met zijn uitsprak ‘Wij zijn geen nazaten van slaven, dus bemoei je niet met racisme’.

Veramerikanisering racismedebat

Dat veel Afrikanen in Nederland door Black Lives Matter worden geraakt, terwijl ze zich nooit met raciale vraagstukken in Nederland bemoeien, verbaasde me. Ineens groeit er een identificatie met de Afro-Amerikanen en heeft de pijn van zwarte Amerikanen impact op hun levens. Het is dus verre van vreemd om te stellen dat deze solidariteit van Afrikanen met zwarte Amerikanen grotendeels samenhangt met de veramerikanisering van het racismedebat. Solidariteit is noodzakelijk en toe te juichen, maar de veramerikanisering daarvan moet hoe met een kritische houding worden geobserveerd. 

Dat er veel aandacht uitgaat naar de zwarte Amerikaanse werkelijkheid heeft te maken met de dominantie van de Verenigde Staten in de wereld waarin wij leven. De VS hebben een economische en culturele hegemonie, gekenmerkt door merken zoals de McDonald’s, Apple en Hollywood. ‘Afro-Amerika’ is een belangrijke subcultuur binnen die hegemonie met invloed in de muziek: hiphop, blues, literatuur, drama, sport, theater, noem maar op. Door de dominantie van de VS wordt de realiteit van Afro-Amerikanen makkelijker overgedragen naar de rest van de wereld.

Tweede kolonialisme

Wayne Modest, onderzoeker bij het Tropenmuseum in Amsterdam, noemt de dominantie van het zwarte Amerikaanse perspectief ‘het tweede kolonialisme’. In het debat waarin de zwarte werkelijkheid wordt bestudeerd, ziet Modest een oververtegenwoordiging van de Amerikaanse literatuur, discours en perspectief. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor studies zoals post-colonial studies, gender en etnicity op de Universiteit van Amsterdam waar ik studeer. Hier zie je dat er vanuit het Amerikaanse perspectief het debat over zwarte emancipatie wordt gevoerd.

In Nederland is behoefte aan een eigen vocabulaire die de realiteit van zwart Nederland representeert

Modest noemt deze Amerikaanse dominantie en tweede vorm van kolonialisme, omdat andere zwarte mensen wereldwijd zich eerst van de witte man moeten bevrijden om vervolgens te belanden in een Afro-Amerikaans discours. In het Nederlandse racismedebat gebruiken wij ook veel Amerikaanse woorden en voorbeelden, zoals het etnisch profileren door de politie. Het klakkeloos aannemen van de Afro-Amerikaanse manier van denken en handelen doet geen recht aan Nederlandse context of andere plekken buiten de muren van de Verenigde Staten. Er is in Nederland behoefte aan een eigen vocabulaire die de werkelijkheid van zwart Nederland representeert.

Ook in het racismedebat geldt: vergeet jezelf niet door de focus op anderen te leggen. Dat wij iets van Amerikanen leren maakt ons natuurlijk nog geen Amerikanen. Omdat wij onze eigen problemen hebben, hebben wij een eigen taal nodig om onze problemen en uitdagingen op te lossen. Dat is een heilige taak voor zowel journalisten, opiniemakers als activisten. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons