Achtergrond

In het Europese hart wordt aan onze waarden geknabbeld

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

‘Onze manier van leven’ moet verdedigd worden tegen buitenstaanders. Maar hoe hard strijden we er zelf voor in Europa? Publicisten Jonathan Holslag en Sheila Sitalsing gaan op deze Dag van Europa met elkaar in discussie. 

Beste Jonathan,

In mijn tijdlijn op Twitter blader ik door de lacherig-geschokte reacties op de jongste natte scheet van Donald Trump: vrouwen die hun zwangerschap laten onderbreken, ondanks het algehele verbod op abortus dat Trump nastreeft, verdienen straf. Het regent hier reacties; wat houdt de Nederlandse babbelende klasse elkaar toch heerlijk bezig met verkiezingen aan de andere kant van de oceaan, waarvan we nog maar moeten zien hoe die aflopen.

Sheila

Sheila Sitalsing is journalist en columnist voor onder andere de Volkskrant, Opzij en discussieprogramma Buitenhof. Foto: Astrid Zuidema.

Ondertussen verschijnt in mijn ooghoeken een veel verontrustender abortusgerelateerd bericht. Het gaat over Polen. Daar wil de katholieke kerk een totaalverbod op abortus, opdat ook het handjevol toestemmingsgronden dat de Poolse wet nu nog kent – verkrachting, levensgevaar voor de moeder – zal verdwijnen. Premier Beata Szydlo heeft al aangekondigd dat ze het initiatief steunt.

Dit speelt zich af in de Europese Unie, onze Europese Unie, die van de ‘waardengemeenschap’ en van ‘onze manier van leven’ waar de terroristen zo’n hekel aan zouden hebben. Het komt bovenop de Poolse persbreidel, de verklaring dat de bevolking niet kan samenleven met naar Europa gevluchte ‘mensen uit het Midden-Oosten’ en de pogingen de rechterlijke macht te ondermijnen.

De waardengemeenschap staat onder druk. Niet door massamoordenaars met een bomgordel, niet door een Amerikaanse clown, maar door niet in te grijpen als in het hart van Europa aan die waarden wordt geknabbeld. Of vind je dat ik overdrijf?
Hartelijke groet, Sheila

Sheila,

Ik ben het uiteraard met je eens. Het moreel verval van Europa is zorgwekkend. De vraag die mij al een tijd bezighoudt, is of we de erosie van de waarden, die waarvoor onze voorouders hebben gewerkt, gestaakt en gevochten, kunnen stoppen. Mijn lezing van de geschiedenis stemt alvast niet optimistisch. Generaties die zelf niet ondervonden wat het is te leven zonder waarden als vrijheid en gelijkheid zijn doorgaans weinig strijdlustig om ze te verdedigen.

Het moreel verval van Europa is zorgwekkend

Er zijn honderden opiniemakers die zich even druk hebben gemaakt als wij: Phocion (Atheens veldheer en politicus, red.) die het verval van de democratie aanklaagde, Cato de Oudere die zich zorgen maakte over het vermolmen van het Romeinse burgerschap en de republiek, Dong Zhongshu (geleerde ten tijde van Handynastie 179-104 v.Chr., red.) die fulmineerde tegen de teloorgang van de imperiale harmonie als gevolg van decadentie, enzovoort. Steevast heeft de geschiedenis hen gelijk gegeven. Niet lang na hun aanklacht kwam het tot verval, tot een burgeroorlog of tot dictatuur.

Waarom de massa dat heeft laten gebeuren? Er bestaat een groot verschil tussen strijdgeneraties en de generaties die de vruchten plukken van de strijd. Vaak zie je ook dat de grote massa zich gewillig dom laat houden, in ruil voor gesubsidieerd voedsel en vertier. De intellectuele elite, die wordt geïncorporeerd, om aan geschiedschrijving te doen voor keizers en tirannen. Kunnen we vandaag het tij nog keren?

Jonathan,

Dat zijn grote stappen, snel thuis. En die Cato en die Dong zijn ook al een tijdje dood.

Het fascinerende aan de situatie in Polen is dat de stuwende krachten achter de ondermijning van de rechtspraak, de vrije pers en het zelfbeschikkingsrecht voor burgers aldaar juist níet behoren tot de generaties die zelf geen strijd hebben geleverd. Elke 25-plusser daar is geboren achter het IJzeren Gordijn, elke 35-plusser heeft er jeugdherinneringen aan. Viktor Orbán, een man die dictatoriale trekjes vertoont, is nota bene de man die, toen hij nog jong, fris en veelbelovend was, naam maakte met verzet tegen de Sovjetbezetting. Ze hebben geleden, ze hebben gestreden voor vrijheid, en 25 jaar later zetten ze met grote algemene instemming alles bij het grofvuil. Het is een interessante paradox.

Hoe houden we de waarden gemeenschap een beetje overeind?

In de Europese Commissie wordt handenwringend naar Polen gekeken, want wanneer moet je zeggen dat het genoeg is? Er zijn waarschuwingen die kant op gegaan, en dreigementen van het kaliber ‘anders stellen we jullie onder curatele’. Maar toen kwam de vluchtelingencrisis en was het zaak Polen gunstig gestemd te houden in de hoop dat het een paar Syriërs zou willen opnemen. Dat schijnt Realpolitik te heten.

Terug naar mijn eerste vraag, Jonathan: hoe houden we de waarden gemeenschap een beetje overeind?

Dag! Sheila

Sheila,

Machtspolitiek zonder doel en waarden heet opportunisme. Realpolitik interpreteer ik als het aanwenden van macht en het beïnvloeden van de relaties tussen landen in functie van belangen en waarden. Die laatste twee kun je overigens niet van elkaar loskoppelen.
 

 

Jonathan Holslag is onderzoeker aan het China-instituut van de Vrije Universiteit Brussel. 

We moeten dus vooral onze kernwaarden op scherp stellen: ons geloof in vrijheid, solidariteit, menselijkheid, duurzaamheid, enzovoort. Goed geschiedenisonderwijs, waarbij de minder glorieuze periodes op een pakkende manier tot leven worden gebracht, is hierbij erg belangrijk. Er moet op scholen ook meer ruimte komen voor burgerzin, filosofie en ethiek. Ik vind het verschrikkelijk om vast te stellen dat die doelen steeds meer worden geofferd op het altaar van het economisme.

Wie van onze kernwaarden wil genieten, moet het hele pakket nemen

We moeten ook consequent zijn. Wie van onze kernwaarden wil genieten, moet het hele pakket nemen. We eisen terecht dat nieuwkomers zich schikken naar de kernwaarden, maar ook de autochtone bevolking mag dat gerust wat nadrukkelijker doen. Wat schiet je ermee op te brullen over Saudische despoten als je ze aan de benzinepomp slapend rijk maakt? De overheid moet het voorbeeld geven. Als we democratie als onmisbaar beschouwen voor het overleven van onze samenleving, dan maak je geen regimes rijk die de democratie kapot willen maken. Dat is voor mij échte Realpolitik, machtspolitiek met ballen.

Groet! Jonathan

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld Magazine, nummer 4, mei 2016. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons