Achtergrond

‘Er moet meer aandacht komen voor de Afro-Europese identiteit’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

De afgelopen weken gingen duizenden inwoners van Beaumont-sur-Oise de straat op. ‘Gerechtigheid voor Adama Traoré!’ schreeuwen ze uit met onmacht in hun stemmen. Er speelt al jaren een structureel probleem van ongelijkheid in het sociale weefsel van de Franse maatschappij. Gegrond in een weggestopt koloniaal verleden, resulterend in de hedendaagse sociaal maatschappelijke segregatiewijken: de Franse banlieues.

Armoede en criminaliteit

Vier dunne muren en een bescheiden woonkamertje, zo was het appartement van mijn Kameroenese jeugdvriendin ingedeeld. In de nacht wakker worden van een doorspoelende wc vlak achter de karton dunne muur van je slaapkamer en overdag onrustig thuiskomen na de zoveelste gendarmerie politie patrouille. Armoede, werkloosheid, gangs en hoge criminaliteitscijfers. Gezichten van veel te jonge moeders en bezorgde ouders. Het leken scenario’s uit de Amerikaanse ‘war on drugs’ op de zwarte gemarginaliseerde gemeenschappen, maar ze vinden hier plaats. In de migrantenwijken van de Franse voorsteden. Recht onder onze Europese neusjes.

adama traore moeder
De moeder van Adama Traoré (l). Foto: Still YouTube

Het nieuws over dood van Adama Traoré komt twee maanden na de vrijspraak van twee politieagenten door het Franse Hof van Cassatie. Het gaat om een andere zaak die de vijandige relatie tussen politie en cité inwoners in 2005 al op scherp zette. Dat jaar braken de bekende grootschalige rellen uit in de Franse voorsteden als gevolg van de dood van de tieners Zyed Benna en Bouna Traoré. Dood door elektrocutering, toen ze in een achtervolging met de politie hun toevlucht zochten in, wat later bleek, een elektriciteitscentrale. Op Twitter en Facebook klonken steunbetuigingen onder de hashtag #ZyedetBouna.”

Immigratiegeschiedenis

De Franse geschiedenis met migratie begon significante vormen aan te nemen vanaf de Eerste Wereldoorlog: naar schatting 600 000 mannen uit de voormalige Franse kolonies zouden bijdragen aan en vechten namens een "thuisland" dat de meeste van hen bij aankomst pas leerden kennen. Na de oorlog installeerden een deel zich in Frankrijk en leverden een significante bijdrage aan de Franse economie. Na de Tweede Wereldoorlog en een tweede golf Afrikaanse arbeidsmigranten, keerde het economische tij in het land. Met hoge werkloosheidcijfers in de banlieues vanaf de jaren 70. De groeiende spanningen tussen stad en periferie, leidden tot een anti-criminaliteit discours, synoniem gemaakt aan een anti-migratie agenda. Het extreem rechtse Franse Front National genoot hierdoor vanaf de jaren ’90 steeds meer aanhang. 

De institutionele achterstelling ten gevolge van geografische en sociale segregatie is vandaag de dag voelbaar en merkbaar bij de Franse jeugd die opgroeien in de banlieues. Beaumont-sur-Oise is zo een wijk. Clichy, de wijk waar de tieners Zyed en Bouna stierven, is een van de beruchtste in het lijstje banlieues. Het zijn dezelfde jongeren met een migratieachtergrond, met ouders en grootouders die vaak grote bijdrage leverden aan de bevrijding en wederopbouw van Frankrijk, die nu gebukt gaan onder een behandeling als derderangs burger.

De jongeren met grootouders die een grote bijdrage leverenden aan de wederopbouw van Frankrijk, gaan gebukt onder de behandeling als derderangs burger

Dit postkoloniale Franse ongemak werd in de maand mei al pijnlijk duidelijk bij de controversie rondom Franse rapper Black M. Als zwarte moslim spreekt hij zich onder meer via zijn rapteksten uit tegen racisme en excessief politiegeweld in de Franse buitenwijken. Dit, en de tekst “Frankrijk, land der ongelovigen” zorgde ervoor dat zijn geplande concert tijdens de herdenking van de Slag bij Verdun werd geannuleerd. Gek genoeg een militaire strijd waar ook de Guineese opa van Black M in mee had gevochten. 

‘Wij zijn ook Fransen’

Als het aan de zwarte en bruine Franse jeugd ligt, zijn ze net zo goed Fransman als hun witte leeftijdsgenoten. Black M zei hierover: “Ik ben opgeleid door Frankrijk, het land dat mijn ouders verwelkomde, waar ik opgroeide en van mijn passie kon leven. Het land waarvoor mijn opa Alpha Mamoudou Diallo uit Guinee, vocht in de oorlog, te midden van de Senegalese Schutters eenheid.” Mijn Franse jeugdvriendin noemde zichzelf ook “Kameroenees, maar Française bovenal”. In Frankrijk bestaan de woorden “allochtoon” en “autochtoon” niet. Maar sociale mobiliteit en gelijke maatschappelijke kansen blijven een probleem. De Franse jeugd met migratieachtergrond is trots op het Franse liberté, égalité, fraternité, maar ondervind ook de ongelijke maatschappelijke verdeling van die Franse waarden.

Franse socioloog Fabien Truong stelt die structurele en institutionele achterstelling voornamelijk vast binnen het onderwijssysteem, in zijn boek Jeunesse Francaise: Bac+5 made in banlieu. Als voormalig leraar op een Franse lycée, verrichte hij van 2005 tot 2015 longitudinaal onderzoek naar de studievoortgang van jongeren met een migratieachtergrond. Hierbij volgde hij een groep jongeren uit de Franse achterstandswijken en de manier waarop zij zich een weg baanden door het Bac+5 onderwijsmilieu, vergelijkbaar met het Nederlandse vwo. Hij constateerde dat de jongeren uit de lagere sociaal economische milieus minder makkelijk toegang krijgen tot het hoger onderwijs, maar dat de selecte groep die de transitie van lycée naar universiteit overleeft, toch weet uit te blinken.

We waren nooit in Amsterdam geweest, maar dachten wel dat het in de Bijlmer erg gevaarlijk was

In de rest van Europa klinken structurele etnische achterstelling en sociale segregatie ons niet onbekend in de oren. Herkenbaar uit de zogenaamde achterstandswijken, zoals het Brusselse Molenbeek. Bovenop de sociale segregatie komt daarnaast een frame van gevaar en terreur. Opgroeiend in Brabant waren ik en mijn leeftijdsgenoten nog nooit in Amsterdam geweest, maar we dachten wel te weten dat het in de Bijlmer ontzettend gevaarlijk was. Maar hetzelfde werd gezegd over de Eindhovense Edisonwijk, waar wij zelf fluitend doorheen fietsten. Inmiddels weten we dat het denkbeeld van probleemwijk ook te wijten is aan negatieve framing. Het negatieve beeld dat framing op de vooruitgang van een gemeenschap plaatst besefte ik toen ik jaren later ging wonen in een van die Brusselse probleemwijken. Het zijn wijken waarin we de verklaring voor criminaliteit en terreur zoeken in de slechte aard van haar wijkbewoners, terwijl we de gevolgen van structurele sociale uitsluiting niet onder ogen durven te zien.

Ongelijke kansen

De voorbeelden van de zwarte en bruine Franse identiteit en mijn ervaringen in Brussel, leerden mij dat de Afro-Amerikaanse strijd geen gegeven is dat we direct en zonder aanpassing aan onze Europese realiteit kunnen importeren naar Nederland. Daarvoor moeten we meer aandacht gaan besteden aan de Afro-Europese identiteit, en die niet meer zo vaak laten overschaduwen door de Afro-Amerikaanse. Maar aan die laatste hebben we ook heel veel te danken. Deze deed ons beseffen dat ook in Europa zwarte en bruine levens er meer toe moeten gaan doen. Ook in Europa zijn gelijke kansen voor jongeren met een migratieachtergrond op sociaal economisch niveau en binnen het onderwijssysteem ongelijk. En ook in Nederland wordt er nog te vaak gepoogd de oorzaken van structurele en institutionele achterstelling van jongeren met een migratieachtergrond te wassen in koloniale onschuld. Terwijl dat verleden juist in belangrijke  mate de institutionele realiteit van het heden bepaalt. En daarmee de toekomstperspectieven van onze jongeren.  

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons