Achtergrond

Band Aid: topje van de ijsberg

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Na dertig jaar dook Bob Geldof samen met 22 Britse artiesten de studio in om een remake van het nummer “Do they know it’s Christmas time?” op te nemen. De opbrengst gaat naar de strijd tegen ebola.  Hoewel Band Aid in de eerste week een record aantal singles verkocht, was er ook veel kritiek.

Kranten en social media stonden bol van de discussie en grote namen zoals Adele, Lily Allen en de rapper Fuse ODG namen publiekelijk afstand van het initiatief. Ook Damon Albarn, zanger van Blur en de Gorillaz, bedankte voor de eer omdat hij vindt dat Band Aid een stereotypisch en ongenuanceerd beeld van Afrika geeft dat schadelijk is voor de beeldvorming van het continent.

Bovendien klonk kritiek dat het initiatief ontwikkelingssamenwerking goedkoop doet lijken. De reclameslogan “Buy the song, stop the virus” vat het argument goed samen: ebola is een quick fix waar je voor 99 cent iets aan kunt doen. Met de achterliggende oorzaken van het probleem hoef je je verder niet bezig te houden. Daarnaast doet BandAid met haar campagne lokale initiatieven tekort. Wij, het Westen, zijn de redders en zij, de Afrikanen, zijn de hulpelozen. Dat er een Afrikaanse single Africa Stop Ebola bestaat en lokale hulporganisaties keihard werken, is de Britse sterren blijkbaar ontgaan.

Topje van de ijsberg
Als organisatie die zich inzet voor eerlijke communicatie en een genuanceerde beeldvorming, verwelkomt IDleaks deze kritiek. We zijn blij dat de discussie nu niet alleen binnen de ontwikkelingssector wordt gevoerd, maar dat ook het bredere publiek zich bewust lijkt te zijn van de negatieve gevolgen van foutieve beeldvorming.

Als het gaat om ongenuanceerde beeldvorming van Afrika en ontwikkelings-samenwerking, is Band Aid dus slechts het topje van de ijsberg.

De discussie zelf is echter niet nieuw. Initiatieven zoals IDleaks pleiten al jaren voor eerlijke communicatie over ontwikkelingssamenwerking. Zo hebben wij onlangs meegewerkt aan het boek Reframing the Message waarin praktische handvaten staan om genuanceerder te communiceren over ontwikkelingssamenwerking.

Het is dan ook opvallend dat er zoveel kritiek is naar aanleiding van het Band Aid nummer. Dit type beeldvorming komen we namelijk dagelijks tegen. In mediaberichten, die worden gedicteerd door de wet ‘goed nieuws is geen nieuws’, of in fondsenwervende campagnespotjes en nieuwsbrieven van ontwikkelingsorganisties. Als het gaat om ongenuanceerde beeldvorming van Afrika en ontwikkelingssamenwerking, is Band Aid dus slechts het topje van de ijsberg.

Giro 555
Neem de nationale Giro 555 actie waarvoor bekende en minder bekende Nederlanders in de afgelopen weken filmpjes opnamen om de kijker op te roepen geld te doneren. Acteur Waldemar Torenstra sprak in zijn videoboodschap over de desastreuze gevolgen van ebola “in landen die net weer een beetje aan het opkrabbelen waren”. Heeft hij het over Sierra Leone, waar de burgeroorlog inmiddels meer dan twintig jaar geleden eindigde? Of refereert hij aan Nigeria, één van ’s werelds snelst groeiende economieën?

Nieuwspresentator Rik van de Westelaken verwoordde het vanochtend, tijdens de start van de nationale tv-actie, niet veel beter. Nadat een vrouwelijke Afrikaanse chief had verteld hoe haar gemeenschap de verspreiding van het virus probeert te voorkomen, reageerde Van de Westelaken door Afrika’s onvermogen te benadrukken.  “Doneer nu, want ze redden het niet alleen in Afrika”, aldus de tv-presentator.

Het is opvallend dat de Giro 555 campagne, net als Band Ai

d, weinig uitleg geeft over de context van de ramp

Bovendien is het opvallend dat de Giro 555 campagne, net als Geldof’s Band Aid, weinig uitleg geeft over de context van de ramp. Ook komen lokale initiatieven nauwelijks aan bod en worden beelden van menselijk leed uitgebuit voor korte termijn gewin. Waarom ontstaat hier geen ophef over? Waarom is dit geen trending topic op Twitter? Zijn we gewend geraakt aan dit soort beelden of hebben we de hoop verloren dat we iets aan deze beeldvorming kunnen doen?

Beyond Band Aid
IDleaks omarmt de inzet van critici die het onderwerp beeldvorming weer hoog op de agenda hebben gezet. Maar het is helaas niet genoeg. Een daadwerkelijke verandering in de beeldvorming over ontwikkelingssamenwerking en het Afrikaanse continent vraagt om meer. Het is tijd om door te pakken, om beyond Band Aid te gaan en deze vorm van communiceren over Afrika en ontwikkelingssamenwerking definitief achter ons te laten.

Met IDleaks hopen wij mensen te laten inzien dat ze wel wat aan de beeldvorming kunnen doen. Dat ze recht hebben op eerlijke informatie over wat er echt in de wereld gebeurt. Dat ze wel een stem hebben in de discussie. Daarom roepen wij mensen op: wees kritisch op wat je ziet. Kom op voor je recht op eerlijke informatie. Roep ontwikkelingsorganisaties, de media en de politiek op om eerlijker te communiceren over Afrika en ontwikkelingssamenwerking. Mail ze, bel ze, twitter ze; laat je horen! Maar kijk vooral ook wat jij kan doen om het beeld te nuanceren, want uiteindelijk begint een beter beeld bij jezelf. 

Ondergetekend: de IDleaks Coregroup
Wilco van Bokhorst
Hanneke Post
Kirsten van Reisen
Hans van der Zwan
Lieke Willemsen
Siri Lijfering 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons