Weer een aanslag in Ouagadougou

Op zondagavond 13 augustus werd een chic restaurant in de hoofdstad van Burkina Faso het doelwit van een groep gewapende mannen. Ten minste 16 mensen kwamen om het leven. Wat is dit voor aanslag? En wat betekent dit voor de veiligheid in West-Afrika? OneWorld vroeg correspondent en West-Afrikakenner Bram Posthumus om een analyse.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Eerst een misverstand uit de weg. Aziz Istanbul, het restaurant in Ouagadougou waar zondagavond 16 mensen neergemaaid werden terwijl ze zaten te eten, wordt niet alleen bezocht door expats. Waar die fabel precies vandaan komt weet ik niet, maar hij wordt consequent herhaald en klakkeloos overgenomen. De nationaliteiten van de slachtoffers maakt dat op slag duidelijk: zeven Burkinabé, en verder mensen uit Nigeria, Senegal en dan ook nog Libanon, Koeweit, Turkije, Canada en Frankrijk. Nog drie personen zijn niet geïdentificeerd. De twee aanvallers zijn bij het ontzetten van het restaurant, maandagochtend vroeg, doodgeschoten.

Het is belangrijk die correctie te maken. In de afgelopen twee jaar gingen jihadisten te keer in Bamako en Ouagadougou – op een steenworp afstand van Aziz Istanbul – en schoten ze op flirtende pubers op het strand van Grand Bassam in Ivoorkust. De meeste slachtoffers waren West-Afrikanen. De even gemakkelijke als aantrekkelijke gedachte dat “wij” uit Europa allemaal lopende doelwitten voor jihadisten zijn overdrijft “onze” belangrijkheid. Alsof er geen vermogende lokale elites zijn die met de 4WheelDrive naar de duurste straat van Ouagadougou rijden om daar een vorkje te prikken.

Waarom gaan jonge gasten in zee met deze gewelddadige, destructieve en nihilistische ideologie?

Het geval wil namelijk dat de zelfverklaarde jihadisten zich richten tegen allebei: het zijn én de lokale elites die zich weinig gelegen laten liggen aan de zorgen van de gemiddelde inwoner van Burkina Faso, Mali of Niger én hun (vaak blanke) handlangers die in de kringen van de hulp, de handel of de diplomatie actief zijn.

Een rapport van het onderzoeksjournalistieke platform ZAM groef naar de dieperliggende oorzaken. Waarom gaan jonge gasten in zee met deze gewelddadige, destructieve en nihilistische ideologie? Om gelijkluidende redenen: achterstelling, het gevoel nergens je recht te kunnen halen wanneer leger en politie zich grof misdragen en een totaal gebrek aan enig (economisch) perspectief. Met godsdienst heeft het weinig te maken. Quote uit Kenia: ‘Leger en politie schieten al jaren geheel straffeloos op ons. Ga dus niet zeuren als we iets terugdoen.’ Oog om oog dus. Veel gehoorde quote in Mali: ‘Niemand gaat mij uit leggen wat de islam is.’ En al helemaal geen opgeschoten jochie van wie we niet eens weten wie z’n ouders zijn.

Militair is dit niet op te lossen. De Fransen hebben het geprobeerd en het werkt niet. Sterker nog, er is aanleiding te geloven dat vreemde legers op eigen bodem eerder werken als een jihadisten-magneet. Nog in de maand mei arresteerde het leger van Burkina Faso tientallen vermeende jihadisten in het noorden van het land en schoot er een aantal dood. Het heeft deze nieuwe aanslag niet voorkomen.

Ontwikkelingshulp heeft niet het heil gebracht dat op de tekentafels nog volop aanwezig was

Ook de Amerikaanse benadering is gedoemd te mislukken. Rondvliegen met drones en aan de bevolking Het Cursusboek Voor Lief en Vreedzaam Leven uitdelen (zoals je de Amerikaanse Hearts & Minds-campagne mag omschrijven) mist iedere geloofwaardigheid. Ontwikkelingshulp heeft niet het heil gebracht dat op de tekentafels nog volop aanwezig was. Ontwikkelingswerkers worden bovendien door de jihad-jochies met hun Kalashnikovs gezien als grote handlangers van de gehate lokale elites.

Natuurlijk. Het is allemaal weer veel complexer dan je in een paar honderd woorden kunt vatten. Je moet namelijk ook kunnen uitleggen waarom er al maandenlang in het centrum van Mali en het noorden van Burkina Faso scholen worden afgefikt en docenten, burgemeesters, traditionele leiders en zelfs imams worden bedreigd en vermoord. (Konden jullie niet weten, want dat haalt de krant nooit.) Je moet kunnen uitleggen waarom het niet alleen maar een kwestie is van achterstelling, maar ook een generatieconflict, een afzetten tegen (traditioneel) gezag. En dan is er nog de kwestie van de mini-oorlogjes tussen al die gewapende groepen onderling, waardoor aanslagen eerder het karakter krijgen van een bloedig ritueel: Wij Waren Hier.

Dat en nog veel meer vergt een boek. Lezers, houdt dit maar vast: deze aanslag zal, helaas, niet de laatste zijn. Er zijn géén simpele en géén snelle oplossingen. Er zullen langzame oplossingen komen, bedacht in de dorpen en steden van Burkina, Mali en de buren. Met misschien een beetje hulp uit Den Haag, Brussel, Washington en – heel misschien – Parijs. Het zal een kwestie zijn van geduld en grote bescheidenheid, vooral bij ons westerse bemoeials. En ondertussen toch maar een beetje op je tellen passen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons