Verzorgingsstaat geen magneet voor migranten

Migratie dreigt het breekpunt van Europa te worden. Het gaat over vluchtelingenbootjes, over grenzen, over islam, over wij en zij. In het debat worden academici vaak overschreeuwd. Reden voor Jessica Maas om haar oor te luister te leggen bij de wetenschap. Deze keer bij hoogleraar Helga de Valk.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Migratie, families en levensloop. Met die drie woorden vat ik mijn werk altijd samen”, stelt Helga de Valk, honorair hoogleraar Migratie en Levensloop aan de Universiteit Groningen en teamleider Migratie bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI). Ze kijkt onder meer naar de effecten van migratie op de individuele levensloop en op familiebanden, de relaties tussen ouder en kind. “Ik zit vaak op het snijvlak van migratie en integratie. Juist die interactie vind ik mateloos interessant.”
Helga de Valk
De Valk windt zich met regelmaat op over allerlei hardnekkige misvattingen rondom ‘haar thema’. “Zoals het beeld dat migranten allemaal acht kinderen krijgen, ‘en wij maar kinderbijslag betalen.’ Dat klopt echt niet en ik verwijs dan ook graag naar de geboortecijfers. Maar het is heel zorgelijk dat je tegenwoordig met feiten het debat niet meer kunt winnen of beïnvloeden.”

Het beeld dat migranten allemaal acht kinderen krijgen, ‘en wij maar kinderbijslag betalen’ klopt echt niet

De hoogleraar, die zich al ruim twintig jaar met het thema migratie bezighoudt, heeft net – samen met Europese collega’s – een groot onderzoek afgerond naar mobiliteit van Europese migranten en specifiek naar hoe de verzorgingsstaat een rol speelt in de migratiebeslissing. Kort gezegd: Waarom kiezen migranten juist voor Nederland? Vaak wordt gedacht dat de Nederlandse verzorgingsstaat als een magneet werkt. Maar niets is minder waar, concluderen de onderzoekers.

De Nederlandse verzorgingsstaat heeft niet zo’n aantrekkende werking

“Europese migranten komen in de meeste gevallen voor werk, studie of liefde naar Nederland toe. Later, beïnvloed door hun ervaringen met integratie en de verzorgingsstaat, maken ze vaak een heroverweging. Blijven ze of gaan ze terug? Die beslissing is vaak afhankelijk van de levensloop. Hebben ze kinderen; zijn ze tevreden over het Nederlandse onderwijs?”

“Maar het huidige beleid gaat voorbij aan deze dynamiek. Migreren doe je één keer in je leven, en daarna ga je integreren, zo is de gedachte. Maar de realiteit ligt anders. Niet alleen voor Europese migranten, maar ook voor niet-westerse migranten.”

Ze wijst op de hoge emigratie-aantallen. “Dat zijn niet alleen maar Nederlanders die vertrekken, daar zitten juist ook heel veel vertrekkende migranten bij. Het idee bestaat vaak ook dat migranten enorm goed geïnformeerd zijn over de hoogte van uitkeringen, kinderbijslag, pensioenopbouw. Nou, dat blijkt niet zo te zijn, ze weten – net als veel Nederlanders – het ook niet, totdat ze er zelf mee te maken hebben.”

Denken we nu echt dat vluchtelingen een Excelsheet bijhouden met de hoogtes van alle uitkeringen? Zo werkt het niet

Lachend: “Tja, denken we nu echt dat vluchtelingen een Excelsheet bijhouden met de hoogtes van alle uitkeringen? Zo werkt het niet. Anders zou iedereen toch naar Noorwegen of Zweden gaan en daar oud worden? Bovendien zijn veel sociale voorzieningen afhankelijk van wat je gedurende je arbeidzame leven opbouwt en helemaal niet direct toegankelijk voor mensen die nieuw in Nederland aankomen.”

Uit het onderzoek blijkt ook dat migranten echt niet altijd onder de indruk zijn van de Nederlandse verzorgingsstaat. “We hebben bijvoorbeeld met Spanjaarden gesproken die bepaald niet in Nederland oud willen worden. Ze willen terug. Zij vinden de gezondheidszorg hier veel te duur en van slechte kwaliteit. Dat geldt ook voor de kinderopvang. In het thuisland zou hun moeder bijvoorbeeld op de kinderen hebben gepast. Het beeld dat bij Nederlanders leeft is vaak dat de Nederlandse verzorgingsstaat zo geweldig is, maar zo zien veel migranten dat helemaal niet. We vinden juist dat ze best kritisch zijn over hoe we het een en ander organiseren en we zagen dat er ook in hun herkomstland formele en informele voorzieningen zijn.”

Stoort u zich aan het huidige publieke debat rondom migratie?
“Zeker, feiten lijken er vaak niet meer toe te doen. Maar ik wil ook de hand in eigen boezem steken. Wetenschappers hebben vaak een best lastige en genuanceerde boodschap. Maar we moeten het wel blijven proberen. Ik wil graag meepraten, blijven voeden en niet opgeven omdat er ‘toch niet geluisterd’ wordt.” Afgelopen zomer werd De Valk benoemd tot lid van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (AVZC).

“Ik zie voor mezelf ook nog een missie weggelegd om de jeugd aan te spreken. Ik vind het schokkend hoe bijzonder weinig aandacht er in het Nederlandse onderwijs is voor recente migratie of ons migratieverleden. Er wordt in één les wat aandacht aan besteed. Ook bij de hele ‘vluchtelingencrisis’ zaten docenten geregeld met de handen in het haar om deze thematiek in de klas te bespreken. Het leek daarbij wel of iedereen was vergeten dat we in de jaren negentig ook enorme migratiepieken hebben gehad. Dat was niet ergens in 1700, maar gewoon in 1990-1995. Het besef dat mensen komen en gaan, ontbreekt vaak. Kinderen en jongeren dit besef meegeven vind ik essentieel voor onze samenleving van de toekomst.”

Ik vind het schokkend hoe weinig aandacht er in het Nederlandse onderwijs is voor recente migratie of ons migratieverleden

Voel je je nu Turk of Nederlander?

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons