Stilzwijgende verzoening in een Irakees kamp

Asaya is zo gelukkig, want ze is zo verliefd, zegt ze, al heeft ze hem nog maar één keer gezien, nadat haar familie hem voor haar uitkoos. Ze is een van de vijf bruiden van de groepsbruiloft in het Iraakse Haj Ali-kamp, waar de partytent is opgetuigd met ballonnen.

Over hun toekomst is ze niet zeker. Ze kon alleen trouwen doordat – de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) de bruiloft regelde en betaalde – en zelfs een tent voor hen inrichtte met een bed en een kaptafel. Haar toekomstige man heeft als ongeschoolde arbeider geen vast inkomen, en ze kunnen niet zonder de hulp die ze in het kamp krijgen.

In hun eigen wijk of dorp zijn ze ongewenst. Huizen van families die met IS geaffilieerd waren zijn verwoest. Zelfs kinderen die beide ouders verloren zijn in hun uitgebreide familie niet welkom uit angst dat die dan met IS zou worden geassocieerd. Ze komen in weeshuizen terecht, die zelfs bewaakt moeten worden om wraakacties te voorkomen.

Datzelfde geldt ook voor weduwes wier man door IS is vermoord. Daardoor wonen hier opmerkelijk genoeg slachtoffers van IS naast families die banden hadden met de gehate groep. Net zomin als de betrokkenen erover willen praten, doen hulpverleners dat openlijk. Maar zij leggen wel uit wat de kampbewoners verbindt: het stigma van associatie met IS, dat kleeft aan iedereen in Irak die niet direct bij de komst van de groep gevlucht is, maar de bezetting uitzat. De bewoners van het kamp zitten bovendien in hetzelfde schuitje: het kamp is hun nieuwe thuis. Opvallend genoeg levert deze pijnlijke mix geen extra spanningen op.

In de kampen vindt de verzoening in feite stilzwijgend al plaats. Aan de bruidsparen is ook niet te zien aan welke kant ze stonden. Of kijk naar Salah Ahmed (50), die zijn zoontje oppakt, dat zich vastklampt aan zijn vaders dishdisha. Het kind heeft littekens in het gezicht en een oor is grotendeels verdwenen. Het gevolg van een bomexplosie, die zijn moeder het leven kostte. Een bom die voor IS bedoeld was, of een explosief dat IS plantte? Hij heeft het er niet over.

Hoelang Brahim en haar man in Haj Ali kunnen blijven wonen is niet duidelijk. De overheid wil de kampen sluiten, en de vraag is hoe lang hulporganisaties zich daartegen kunnen verzetten, aangezien hun fondsen opdrogen. Om de ontheemde bewoners naar een andere plek dan hun huis te verplaatsen is geen optie, zegt een VN-hulpverlener. Iedere keer dat iemand opnieuw ontheemd raakt, ontstaat er een nieuw trauma, zegt hij. En dat willen hij en z’n collega’s te allen tijde voorkomen.

*Asaya wilde enkel met haar voornaam worden genoemd.