Thana Faroq
Interview

‘Ik moet terug naar Jemen om verhalen te vertellen’

Haar tentoonstelling The Passport is momenteel in de VS te zien, maar fotografe Thana Faroq uit Jemen kan er zelf niet naartoe. “Ook al woon ik nu aan een ‘gelukkige’ kant van de wereld, de vloek van een verkeerd paspoort blijft me achtervolgen.”

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Er zit nog wat poedersuiker op haar wang – van de oliebol die ze net heeft gegeten – als ze zich op een stoel laat vallen in een Haagse bibliotheek. “Ik zag ooit een kraam op straat en was benieuwd. Toen hoorde ik dat oliebollen typisch Nederlands waren. Ik wilde het uitproberen, want hoe proeft dat: ‘typisch Nederlands’?”, lacht Thana Faroq (28).

De vettige bol was een nieuwe smaak, waar ze aan gewend moest raken. Ze zag het als onderdeel van haar integratie. De drang om zich aan te passen voelde ze vorig jaar, in de eerste maanden in Nederland, heel sterk. De taal leren en doen wat er van haar verwacht werd leek haar logisch. Maar nu, na een jaar in Nederland, vindt ze dat je ook kunt integreren door kunst te maken, werk tentoon te stellen en mensen ernaar te laten kijken. “Want kunst overstijgt de verschillen en staat boven grenzen.”

Je kunt ook integreren door kunst te maken en mensen ernaar te laten kijken, want kunst overstijgt de verschillen

Faroq beseft dat ze nooit helemaal Nederlands zal worden. Daar heeft ze rust in gevonden. “Als een Jemenitische zie ik er anders uit, denk ik op een andere manier. Na een jaar spreek ik nog maar een beetje Nederlands. Ik volg regels die niet altijd overeenkomen met de Nederlandse normen en ik geloof in andere dingen. Maar dat is oké. Want ik zal nooit Nederlands zijn. Ik zou het ook niet willen. Ik heb mijn eigen identiteit. Een buitenstander zijn is daar een deel van. Op dit moment wil ik daarmee leren leven.”

Het afgelopen jaar vroeg Faroq zich vaak af hoe belangrijk het voor haar was om überhaupt te integreren. Ze heeft al in Canada, de VS en Groot-Brittannië gewoond. “Maar er is een verschil tussen ergens uit eigen wil studeren en in een land wonen waar je eigenlijk niet voor gekozen hebt. Nu heb ik bovendien verantwoordelijkheden: als ik over drie jaar mijn staatsexamen niet haal, dan zullen er gevolgen zijn.”

Stilte

Toen ik vanuit Jemen naar Londen verhuisde kon ik eerst niet slapen: zo gewend was ik aan het geknal van bommen

Faroq had net in Londen haar masteropleiding achter de rug, toen zij en haar man in 2015 beseften dat ze niet terug konden naar Jemen. “Het plan was om terug te keren, maar dat ging niet. Ik ben naar Nederland gekomen, waar mijn man zijn master had gedaan. Dat was een goede beslissing.”

Ze kijkt even door het grote raam van de bibliotheek. “Toen ik hier in 2014 op bezoek was, raakte ik gecharmeerd door de stilte. Het was hier zo vredig, een contrast met het hectische Londen. Die stilte heb ik nodig. In Jemen waren er 24 uur per dag bombardementen. Toen ik naar Londen verhuisde kon ik eerst niet slapen: zo gewend was ik aan het geknal van bommen. Toen ik die plots niet meer hoorde vond ik het aanvankelijk niet leuk, het was té comfortabel.”

De Nederlandse stilte die haar zo bevalt, heeft ook te maken met de kleuren en het weer: “Het grijs: dat is mijn favoriete weer. Je hebt dan maar één tint. En mensen die hun hoofden in de kragen van hun jassen proberen te verstoppen om geen wind of regen in hun gezicht te krijgen: ze lijken sterk op elkaar. Ik houd van die monotonie.”

Jemen 2016 | Deze foto’s zijn deel van het project ‘Women Like US’, een reeks verhalen die de situatie van vrouwen in Jemen tijdens het conflict weergeeft. Beeld: Thana Faroq
Beeld: Thana Faroq

Een van hen

De eerste vier maanden in Nederland bracht Faroq in verschillende azc’s door. Ze raakte bevriend met een aantal vrouwen. Veel van hen waren helemaal alleen naar Nederland gekomen. “Ik was echt onder de indruk van hoe ze alles in hun eentje voor elkaar krijgen. In hun landen waren ze afhankelijk van mannen maar hier zorgen ze voor de kinderen, in een vreemde omgeving waar ze de taal noch de gewoontes kennen.”

Faroq hoorde verschillende vluchtverhalen: over mensensmokkelaars, boten en mannen die haar vriendinnen bont en blauw hadden geslagen tijdens hun tocht. Ze voelde zich verwend omdat ze gewoon met het vliegtuig van Londen naar Nederland was gekomen. “Mijn verhaal is totaal anders, ik had altijd de juiste documenten. Die vrouwen reisden in onzekerheid, met vervalste paspoorten omdat ze op stel en sprong moesten vertrekken.”

Tijdens deze stresserende periode in de azc’s werd Faroq uiteindelijk toch een van hen. “Ze zagen me gestrest, huilend. We praatten veel en deelden onze ervaringen, twijfels en angsten.” Faroq was zodanig onder de indruk van het aanpassingsvermogen van de vrouwen dat ze een fotoserie wilde maken. “Eerst waren ze wantrouwig, ze vroegen zich af waarom ik dat wilde. Toen legde ik uit dat  hun verhalen gehoord moesten worden.” Faroq is nog altijd bezig met dit project.

Paspoort

Hoewel Faroq nu een Nederlandse verblijfsvergunning van vijf jaar heeft, blijft de vloek van het verkeerde paspoort haar achtervolgen. “Nu woon ik aan de ‘gelukkige’ kant van de wereld. Maar ik ben nog altijd opgesloten. Twee maanden geleden werd mijn visumaanvraag voor de VS nog afgewezen. Ik kan de tentoonstelling waar mijn foto’s te zien zijn niet bijwonen.”

Hoewel Faroq nu een Nederlandse verblijfsvergunning voor 5 jaar heeft, blijft haar verkeerde paspoort haar achtervolgen

Het idee voor het project The Passport, dat nu deel uitmaakt van de jaarlijkse tentoonstelling Moving Walls 1, begon met haar eigen paspoort. “In Jemen beseffen we allemaal dat we aan de ‘verkeerde kant’ zijn geboren: we maken er grappen over. Bijvoorbeeld over visa: heb je er een nodig, dan moet je heel lang wachten, minstens drie maanden. Maar toen de oorlog in 2015 uitbrak en de buitenlanders geëvacueerd werden drong het nog duidelijker tot mij door. Het is alsof de wereld zei: ‘jullie zijn belangrijk dus we halen je er weg, maar de Jemenieten zelf kunnen wel blijven’. Alsof wij er niet toe deden.”
Yasmeen, schrijver en blogger uit Gaza, woont nu in het VK. Haar portret maakt deel uit van ‘The Passport’. Beeld: Thana Faroq
De oorlog in Jemen begon in 2015 en kwam voort uit de onrust die volgde op de Jemenitische Revolutie in 2011–2012 die de regering van president Ali Abdullah Saleh ten val bracht. Sindsdien kwamen de sjiitische Houthi’s in opstand tegen de nieuwe, overwegend soennitische, regering van Abd Rabbuh Mansur Al-Hadi en bezetten grote delen van Noord-Jemen, waaronder de hoofdstad Sanaa. De Houthi’s kregen ook steeds openlijker steun van oud-president Saleh. Het kwam ten slotte tot een gewapend treffen tussen beide partijen, waarna een coalitie van soennitische Arabische landen onder leiding van Saoedi-Arabië intervenieerde ten gunste van Al-Hadi.
Ze begon de verhalen van vluchtelingen al te verzamelen toen ze nog studeerde, maar het grootste deel van het project deed ze in Nederland. Nu werkt ze aan een fotoboek. De tentoonstelling zelf zal volgend jaar op drie locaties in Nederland te zien zijn: in Amsterdam en in twee azc’s. Het zijn verhalen van isolement en onzichtbaarheid. “Ik wil zien hoe de bewoners van azc’s erop zullen reageren.”

'Maak geen slachtoffer van mij'

Als je iemand vooral als slachtoffer ziet, en niet als kunstenaar of mens, dan creëer je afstand

Faroq denkt niet per se veel impact te creëren met haar werk. “Ik probeer alleen het dagelijkse leven met al haar charme en worstelingen te laten zien. Dat deed ik tijdens de bombardementen in Jemen en dat deed ik in de Nederlandse azc’s. Maar veel mensen maken een slachtoffer van mij. Ze bekijken mijn foto’s en vragen naar mijn persoonlijke (met de nadruk op dat woord) ervaring uit Jemen. Maar dat vertel ik met mijn kunst! Als je iemand vooral als slachtoffer ziet, en niet als kunstenaar of mens, dan creëer je meer afstand. Ik heb het liever over mijn foto’s, in plaats van over de situatie in Jemen, waar ik weinig over weet.”

Hoewel ze benadrukt geen expert te zijn, wordt ze vaak gevraagd om te spreken over de situatie in haar thuisland. “Maar ik weet niet wat er precies gaande is. Ik volg het nieuws niet meer. Ik weet de oplossing voor het laaiende conflict niet. Maar ze dwingen je in die positie omdat er niet veel Jemenieten in Nederland zijn. Ze willen ‘je stem’ gebruiken.”

Faroq praat vaak met haar man over de mogelijke terugkeer. “Want wat als de oorlog in Jemen morgen zou eindigen? We hebben nog vier jaar in Nederland. We zouden waarschijnlijk blijven en eindelijk een paspoort van de gelukkige kant van de wereld krijgen. Maar daarna zouden we toch teruggaan. Ik waardeer de Nederlandse oprechtheid en diversiteit, die inspirerend werkt. Ik ben verzot op de verscheidenheid aan kunstgalerieën, de pracht van de musea en architectuur. Was ik maar geen verhalenverteller, dan zou ik blijven en hier kinderen krijgen. Maar ik moet terug naar Jemen om al die verhalen te vertellen die ik nog niet gehoord heb. Want Nederland is mijn verhaal niet.”
  1. Moving Walls is een jaarlijkse tentoonstellingsserie van Open Society Documentary Photography waarbij verschillende sociale rechtvaardigheids- en mensenrechtenkwesties door middel van documentaire praktijken worden onderzocht. Moving Walls wordt tentoongesteld in New York, Londen en Washington. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons