Interview

Het recht is niet kleurenblind

Migratie dreigt het breekpunt van Europa te worden. Het gaat over vluchtelingenbootjes, over grenzen, over islam, over wij en zij. In het debat worden academici vaak overschreeuwd. Reden voor Jessica Maas om haar oor te luister te leggen bij de wetenschap.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
In deze derde aflevering Betty de Hart, hoogleraar ‘Transnationale families en migratierecht’ aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De Hart doet al jaren onderzoek naar de rechtspositie van gemengde relaties en gezinnen. Relaties die vaak als ongewenst, abnormaal of onwaarschijnlijk werden gezien. Met allerlei wet -en regelgeving werden deze relaties en huwelijken – tot op de dag van vandaag – ontmoedigd.
Betty de Hart
“Het recht wordt vaak – ook door juristen – als iets objectiefs, neutraals gezien, maar dat is het absoluut niet. Ik vind het belangrijk om dat beeld bij te stellen. Juristen hebben een grote rol gespeeld in hoe er in Europa over ‘ras’ wordt gedacht. We weten dat er in de VS tot 1967 interraciale huwelijksverboden bestonden, maar in Europa? ‘Daar doen we niet aan ras’, was lang de gedachte.”

De Hart, altijd al gefascineerd door de Amerikaanse literatuur over dit thema, dook een paar jaar terug in de Nederlandse archieven.

Wat kwam u tegen? Het recht bleek niet kleurenblind?
“Ik stuitte op veel meer dan ik had verwacht. Zeker in de koloniën waren er allerlei vormen van regulering om gemengde relaties tegen te gaan. In Suriname waren er bijvoorbeeld echt interraciale verboden, in Nederlands-Indië betrof het interreligieuze verboden. Een christen kon niet met een heiden trouwen. En dat beperkte zich niet tot de koloniën. In Nederland gold tot 1813 een huwelijksverbod met Joden. Ook Napoleon verbood interraciale huwelijken en dat verbod gold tijdens de Franse bezetting ook in Nederland. Daar is echter heel weinig over bekend, een totaal vergeten geschiedenis.”

“Een ander aspect is dat migratie van de koloniën ook absoluut niet werd toegejuicht. Nederlanders die in de koloniën waren getrouwd of samenleefden met een Indische vrouw en met haar kinderen hadden, werd het haast onmogelijk gemaakt om zich met het gezin in Nederland te vestigen. Dienke Hondius (historicus en werkzaam als universitair docent geschiedenis, red) noemt dit in haar boek Blackness in Western Europe een reden waarom Europa zo wit is gebleven.”

De zorgen over 'onze' meisjes vormen een rode lijn bij gemengde relaties

Zorgen over gemengde relaties bleven volgens De Hart de kop opsteken. “In de jaren dertig werden de zogeheten ‘negercabarets’ in het parlement besproken. Deze jazzclubs met veelal Surinaamse muzikanten waren erg populair. Er ontstonden soms ook relaties tussen ‘de Nederlandse meisjes’ en deze muzikanten en dat vond men destijds zo ongewenst dat de clubs met sluiting werden bedreigd wanneer ze de muzikanten niet ontsloegen.”

Soortgelijke zorgen waren er in dezelfde tijd over relaties met Chinezen. “Ook dat werd als ongewenste raciale vermenging gezien. Er werd voor het lot van de vrouwen gevreesd die dan misschien naar China zouden vertrekken. Het ging maar om kleine aantallen, maar de Chinezen lagen niet goed bij de autoriteiten, omdat ze als raciaal anders werden gezien en in verband werden gebracht met opium. Die angst en zorgen over ónze vrouwen, over onze meisjes blijft terugkeren in de zorgen om gemengde relaties. Dat is een rode lijn in het debat die je tot op de dag van vandaag kunt doortrekken.”

In 2016 ontving De Hart de prestigieuze ERC-beurs van twee miljoen euro voor onderzoek naar de regulering van gemengde relaties in Europa. Met een team van vijf onderzoekers duikt ze nu in de archieven, maar kijkt ze ook naar het heden. Niet alleen in Nederland; ook in Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk.

Een nog onontgonnen gebied?
“Ja, ik ben heel benieuwd wat we tegenkomen. We zijn nu net met het veldwerk begonnen. Ik ben ook erg blij dat we hier met zo’n groot team mee aan de slag kunnen. Het thema wordt blijkbaar toch belangrijk gevonden. Je ziet ook dat er de laatste jaren steeds meer over racisme wordt gedebatteerd. Dat juich ik zeker toe.

Dat debat moet gevoerd worden, het wordt nu nog te vaak weggewuifd als niet relevant. Dat is ook wat Gloria Wekker zegt. Zonder kennis kun je dit debat niet voeren, mensen weten zo weinig over het koloniale verleden. Om het heden te begrijpen moeten we het verleden kennen, ook wat het recht betreft. Want we weten bijvoorbeeld wel dat biologen, artsen en antropologen een grote rol hebben gespeeld in het denken over ‘ras’, maar juristen hebben ook dat ook. Wekker heeft het over het cultural archive, ik ben bezig met het juridische archief. De kennis is er namelijk, we moeten het alleen nog naar boven halen.”

Waar komt uw bevlogenheid bij dit onderwerp vandaan?
“Vóór mijn academische carrière was ik werkzaam bij een stichting voor gemengde koppels. We gaven voorlichting over allerlei aspecten, over kinderopvoeding, regelgeving. Ik raakte toen gefascineerd door de invloed van het recht, bijvoorbeeld het vreemdelingenrecht, op het leven van mensen. Ik had destijds zelf ook een gemengde relatie en ik ben daardoor heel anders naar mijn positie als Nederlander, naar mijn positie als vrouw en ook naar racisme gaan kijken.

Recht categoriseert altijd, creëert Nederlanders en 'vreemdelingen'. Gemengde relaties verstoren deze categoriseringen

Als jurist ben ik geïnteresseerd in hoe recht werkt. Recht categoriseert altijd, creëert Nederlanders en ‘vreemdelingen’, EU-onderdanen en derdelanders, personen met een niet-westerse migratieachtergrond et cetera. Gemengde relaties zijn zo interessant omdat ze deze categoriseringen verstoren, destabiliseren en daar moet het recht dan weer op reageren. Dat is interessant om te onderzoeken.

In de context van het migratierecht wordt altijd vergeten dat de meeste aanvragen voor gezinshereniging worden gedaan door autochtone Nederlanders die bij hun geliefde willen zijn. Het gaat allang niet over wij versus zij. We zijn allang veel verder.”

'Illegalen werden tot voor kort 'spontane migranten' genoemd'

'Feiten zijn alleen welkom wanneer ze goed uitkomen'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons