Buiten het zicht van de EU sterven meer vluchtelingen

Door de EU-Turkijedeal sterven er minder migranten in het zicht van Europa, maar méér daarbuiten. Drie weken na de ramp aan de Libische kust – waarbij naar schatting 150 mensen om het leven kwamen – blijkt deze reality check weer hoognodig.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Niet alleen Europa’s eigen grenzen worden versterkt: migranten en vluchtelingen worden tegenwoordig al veel eerder tegengehouden. Voordat ze de EU-grens bereikt hebben stranden ze in detentiecentra, of sterven ze in de Sahara. Het escalerende geweld in Libië – waarbij recent zelfs een detentiecentrum werd geraakt, met 44 doden tot gevolg – is slechts één van vele voorbeelden waaruit de indirecte gevolgen van het EU-beleid pijnlijk zichtbaar worden. Mark Akkerman, onderzoeker bij Stop Wapenhandel, keek naar de migratiecontroleafspraken die de EU maakt. Hij schreef er een rapport over: Expanding the fortress.

Hoewel leed en geweld in de landen van herkomst voor veel mensen een reden is om te vluchten, is het volgens Akkerman niet de oorzaak van het leed bij de grenzen. Hij stelt dat het migratie- en grensbeleid van de EU ervoor zorgt dat mensen in snel groeiende aantallen sterven. Deze stijging hangt samen de kortere weg van Turkije naar Griekenland die in 2015 vaker werd genomen. Vanaf maart 2016 werd die route moeilijker gemaakt, omdat de EU-Turkijedeal deze route probeerde te blokkeren. Akkerman: “In 2017 namen daarom veel mensen de langere en gevaarlijkere zeeroute vanaf Noord-Afrika, en stierven er dus meer. In 2015 stierf 1 op de 267 mensen tijdens de tocht over de Middellandse Zee. In 2017 ging het om 1 op de 57 mensen.”

Naar schatting overlijdt het dubbele van de sterfgevallen in de Middellandse Zee al op de routes door de Sahara

Hij vervolgt: “Vaak wordt er gezegd dat er minder vluchtelingen sterven, maar dan gaat het om het absolute aantal op de Middellandse Zee, Europa’s directe grens. Zodra we kijken naar de routes door Afrikaanse of Aziatische landen, waar vluchtelingen doorheen moeten reizen voor ze Europa überhaupt bereiken, blijkt dat er nu waarschijnlijk zelfs absoluut gezien meer mensen sterven dan in 2015.

Naar schatting overlijdt het dubbele van de sterfgevallen in de Middellandse Zee al op de routes door de Sahara. Maar dat wordt niet bijgehouden of onderzocht. Wat er gebeurt op de route die vluchtelingen moeten nemen vóór zij de zee bereiken, blijft buiten het zicht van Europese media en burgers.”

Wat hebben die verre doden met Europa te maken?

Akkerman: ”De EU maakt al sinds halverwege de jaren 90 afspraken met regeringen van landen om zo een bufferzone te creëren die migranten al onderschept vóór aankomst bij de Europese grenzen. Sinds 2005 gebeurt dat structureler, en vanaf 2011 en vooral 2015 is dit in een stroomversnelling gekomen. Geld van de EU is een directe oorzaak van het blokkeren en gevaarlijker maken van grenzen, en van het opsluiten van vluchtelingen.”

Voor het rapport heeft Akkerman afspraken en beoogde deals met 35 prioriteitslanden onderzocht. “De deals houden over het algemeen in dat de EU en individuele lidstaten geld sturen voor het optuigen van grenzen, hekken en detentiecentra. En daarnaast zaken leveren als wapens, auto’s, helikopters en uitrusting. Ook geeft de EU trainingen aan lokale militairen om de grenzen te bewaken. Hierdoor moeten vluchtelingen andere en gevaarlijkere routes nemen, die bijvoorbeeld grensposten en oases in de woestijn ontwijken.”

Deze landen moeten EU-principes toepassen op hun grenzen. Terwijl de Afrikaanse Unie het plan had om vóór 2063 een soort Schengengebied in Afrika te creëren voor haar burgers.

Waarom doen deze landen toch mee?

“Vaak gaan de deals gepaard met grote druk rondom handelsvoorwaarden die ze krijgen als ze meewerken aan het opvoeren van grensbewaking en terugnemen van gedeporteerden. Of er wordt gekort op ontwikkelingsgeld als ze niet meewerken. De EU heeft natuurlijk een veel grotere economie dan een individueel sub-Saharaland zoals Tsjaad of Nigeria, en dus meer macht. Een echt vrije keuze is het niet.”

Akkerman vervolgt: “Bovendien heeft 50 procent van de landen die ik heb onderzocht autoritaire regimes, die nog andere voordelen hebben bij zo’n deal met de EU. Bijvoorbeeld Sudan, waarvan de dictator Al-Bashir al heeft gezegd dat hij de wapens die hij van de EU krijgt niet alleen voor migratiecontrole gaat gebruiken, maar ook tegen zijn eigen bevolking. Al-Bashir werd door het internationale strafhof vervolgd voor mensenrechtenschending, maar heeft door de deal met de EU weer internationale legitimiteit gekregen.”

Niet alleen vluchtelingen maar ook andere mensen worden slachtoffer van mensenrechtenschendingen door het bewapenen van autoritaire regimes

Wat voor gevolgen heeft dit voor vluchtelingen?

“Europese migratiecontrole in sub-Sahara Afrika kan een oorzaak worden voor conflict en geweld in de toekomst. Niet alleen vluchtelingen worden gewelddadig behandeld of vermoord, ook de mensenrechtenschendingen in de landen zelf nemen toe door het bewapenen van autoritaire regimes. Grensbewakingsdeals worden zowel door de EU zelf gesloten, als door individuele lidstaten. Vaak zie je dat oude kolonisators dat bij hun voormalige koloniën doen, of dat EU-lidstaten een deal maken met een land waarvan zij veel vluchtelingen opvangen. Met name Duitsland maakt in Afrika deals met verschillende landen.”

Waarom lezen we hier weinig over in de media?

“De doden bij Lampedusa of Lesbos zijn letterlijk in het zicht van Europese burgers en media. Maar er komt zelden een Europese camera in het zand van de Sahara of in een detentiekamp in Libië, Turkije of Niger.”

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 5 augustus 2018.

Vliegtuigbouwer Airbus verdient aan vluchtelingencrisis

Vluchtelingen helpen is niet crimineel, het is verplicht

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons