‘Ik ben het product van braindrain’

Columniste Sheila Sitalsing en Azië-expert Jonathan Holslag mailden heen en weer over de brain drain in de zorgsector in Centraal- en Zuid-Europese landen.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Beste Jonathan,

Over het vrije verkeer van personen, een van de pijlers waarop de Europese Unie is gebouwd, lezen we in West-Europa meestal klachten wanneer een en ander leidt tot een instroom van ongewensten. Poolse vrachtwagenchauffeurs die bij ons onder de prijs komen rijden en ander voormalig Oostblokvolk dat met wantrouwen en scepsis wordt bekeken. Want die komen natuurlijk baantjes inpikken, van ons, en van onze zoons en dochters. Niet voor niets dreef het succes van de Brexitcampagne voor een belangrijk deel op weerzin jegens de Pool.
Op Politico.eu kwam ik onlangs evenwel een razend interessant onderzoek tegen naar de effecten van het vrije verkeer waar je hier zelden iets over hoort: er is een braindrain van jewelste gaande in de zorgsector in Centraal- en Zuid- Europese landen. Artsen en verpleegkundigen verhuizen het meest tussen Europese landen, en het overgrote deel van deze stroom gaat van Oost naar West en van Zuid naar Noord, zo blijkt uit een analyse die Politico maakte van beschikbare migratiecijfers. Wat daarbij hielp, was dat de Europese Commissie het grensoverschrijdend erkennen van diploma’s eenvoudiger had gemaakt.
Landen als Roemenië, Estland, Portugal en Griekenland leiden artsen en verpleegkundigen op voor het rijke Noorden en Westen. Roemenië raakte tussen 2009 en 2015 de helft van zijn medisch personeel kwijt. In Slowakije heeft een op de drie medici na de EU-toetreding plannen om te emigreren naar het rijkere deel van Europa. Daar waar de lonen hoger zijn, en de arbeidsomstandigheden aantrekkelijker. In Finland heb je vijftien patiënten per dag en mag je steen en been klagen bij nummer zestien; in Estland moet je er per dag blijmoedig dertig afhandelen, tekent Politico op uit de mond van een uit Estland geëmigreerde arts.

Het onderzoek werpt een serieuze vraag op: moet er bij het vrije verkeer van personen in de Europese Unie rekening worden gehouden met de noden en behoeften van de EU-emigratielanden? Of mogen ambitieuze, reislustige EU-burgers niet de dupe worden van protectionisme, enkel omdat ze toevallig in het verkeerde deel van de unie zijn geboren?

Wat vind jij, Jonathan?

Met grote groet,
Sheila

Goedemorgen Sheila,

Dat treft. Ik heb de voorbije maanden intensief gereisd in Oost-Europa en inderdaad, de toestand is schrijnend. In de Baltische staten hoorde ik dat bijna een kwart van de jonge beroepskrachten vertrokken was. In Bulgarije en Roemenië komen West-Europese ziekenhuizen reeds rekruteren op de verpleegkundescholen. Private zorgcentra sponsoren zogenoemde stages in Parijs of Londen. Het ergste is de situatie in Moldavië en Oekraïne. Dit zijn moderne slavenkolonies. Je kunt het zo gek niet verzinnen of men komt ervoor rekruteren voor West-Europa: van bouwvakkers en verpleegkundigen tot prostituees en orgaandonoren. Je leest het goed: orgaandonoren. Ik hoorde in Chisinau, de hoofdstad van Moldavië, dat je voor ongeveer 6000 euro een Moldaviër naar bepaalde private ziekenhuizen in West-Europa kunt laten afreizen, om daar zorgvuldig te worden open- gesneden en te worden ontdaan van een nier die dan zo vers is als het maar kan.
De grens schuift op. Hoewel Polen nog steeds een belangrijke leverancier van allerlei vakmannen voor West-Europa blijft, is de Poolse overheid volop aan het werven in landen net buiten de Europese Unie. Warschau was een van de pleit – bezorgers voor een gunstig visaregime met Moldavië en Oekraïne, omdat daar bij wijze van spreken het huishoudpersoneel vandaan wordt gehaald voor de Poolse loodgieter die goed betaald in Rotterdam aan de slag is. Er zijn zelfs specifieke programma’s voor zogezegd Poolse Oekraïners of Poolse Wit-Russen om sneller het Pools staatsburgerschap te krijgen. Polen loopt leeg in het Westen en men probeert dat te compenseren in het Oosten.
Openheid is doorgaans vooral goed voor de sterken. In dit geval profiteren de sterkere landen van goedkope arbeid, en zijn het veelal de sterke burgers uit de armere landen die elders meer geld kunnen verdienen. Veel Oost-Europese landen blijven daardoor met oude en laagopgeleide burgers zitten. Jonge migranten keren hun moederland vaak de rug toe en stoppen met het overschrijven van een deel van hun loon naar familie in het thuisland. Ik vind het schrijnend, maar stoppen doe je dit niet.

Groet uit Kiev,
Jonathan

Jonathan,

Ik moet bekennen dat ik het product ben van braindrain. Mijn vader, een arts, vertrok uit Suriname toen dat onafhankelijk werd en velen geen sou gaven voor de toekomst. We gingen naar Curaçao, vanwaar ik op mijn beurt vertrok zodra het kon. Op zoek naar graziger weiden, interessantere ideeën, veeleisender omgevingen. Het heeft me veel levensvreugde gebracht.

Mensen tegenhouden kan niet, tenzij je een totalitaire staat nastreeft. Optimaal gebruik maken van de diaspora wel. Ierland deed het. Jarenlang was het expulsiegebied; Ieren zwermden de wereld over. De Ierse regering ontwikkelde een diasporabeleid, met nationale projecten waaraan Ieren in het buitenland zich konden verbinden, met ondersteuningsprogramma’s en nog veel meer.

Meer landen doen het. Zo is in India het diasporabeleid onderwerp van levendig debat, geniet ik in Suriname als ‘landskind’ voordelen boven zomaar-reizigers en is er een Poolse overheids – afdeling die zich bezighoudt met Polen in den vreemde. Dat is vermoedelijk het enige wat een natie kan doen: de banden met landskinderen warm houden, in de hoop dat ze op een dag iets teruggeven. Of zie ik iets over het hoofd?

Veel plezier in Kiev!
Warme groet van Sheila

Dag Sheila,

Ik ben het met je eens. Je kunt het mensen niet verbieden dat zij op zoek gaan naar een beter leven. Maar we kunnen het de mensen in het land van bestemming ook niet kwalijk nemen dat zij, zeker in perioden van onzekerheid, de nieuwkomers beschouwen als economische concurrenten.

Belangrijker is evenwel je opmerking over het teruggeven aan het moederland. Wat mij is opgevallen tijdens mijn reis rondom Europa, is dat veel mensen in het thuisland mopperen over het gebrek aan steun van de mensen die emigreerden. In de Baltische staten hoorde ik verschillende malen dat de goed betaalde jongeren in de IT-sector in pakweg Londen of Hamburg nauwelijks nog omkijken naar hun ouders in kleine appartementjes of huisjes op het platteland. In de Balkan zag ik nog iets veel perversers: jonge uitwijkelingen die in de zomer met opzichtige terreinwagens kwamen racen over het verbrokkelde asfalt van Kosovo, Bosnië en Servië. Bovenal kwamen zij daar de mooiste meisjes weghalen als bruidjes.

Je zou voor minder radicaliseren, als Kosovaarse achterblijver.

Groet,
Jonathan

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons